Hirugarren Sektore Soziala eta politika publikoak belaunaldien arteko ikuspegiarekin

Aurreko oharretan, belaunaldien arteko bizikidetzaren gaiari heldu diogu antolaketaren ikuspegitik. Horren adibide dira “Belaunaldien arteko ondarea eta erreleboa Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialean: gertuko erronka” testua, edo “Belaunaldien arteko begirada Hirugarren Sektore Sozialeko erakundeetan: harremanak, erreleboa eta bizikidetza” testua, non erakundeen barruan belaunaldien arteko ikuspegiak eskaintzen dituen erronkak eta aukerak aztertu ziren.

Hausnarketa horri berriz helduko diogu orain, baina beste norabide batekin: erakundeen barrura begiratzetik kanpora begiratzera pasatuko gara, gizarte-arloko erronka baterantz, zeinak zuzenean esku hartzen baitu zaintza-sistemen diseinuan eta jasangarritasunean, eta non Hirugarren Sektore Sozialak funtsezko eginkizuna duen. Zaintza-sistemak eraikitzeko erronkaz ari gara, adin-taldeen gizarte-premiei modu orekatuan erantzungo dietenak, belaunaldien arteko harreman justuak eta solidarioak sustatuz.

Ohar horretan, belaunaldien arteko elkartasunera hurbilketa labur bat egiten da, biztanleriaren zahartzeari, adin-taldeen arteko desberdintasun gero eta handiagoari eta ongizate-sistemetako tentsioei lotutako erronka kolektibo gisa. Hainbat ikuspegi eta arau-esparru aurkeztuta, politika publikoek, bereziki EAEkoek, belaunaldien arteko ikuspegia nola txertatzen duten azaltzen da, belaunaldien artean sistema sozial jasangarriagoak, bidezkoagoak eta kohesionatuagoak eraikitzen laguntzeko helburuarekin, eta Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialaren zenbait ekimen zerrendatzen dira, helburu hori lortzeko belaunaldien arteko ikuspegia beren gain hartzen dutenak.

Zergatik hitz egin belaunaldien arteko elkartasunaz?

Azken hamarkadetan, belaunaldien arteko elkartasunak eztabaida publikoetan eta politikoetan hartu du indarra, batez ere biztanleriaren zahartzearen eta ongizate-sistemei eragiten dieten testuinguruan (Nazio Batuak, 2013; Europako Batzordea, 2021). FOESSA Fundazioaren arabera (2019), belaunaldien arteko elkartasuna “belaunaldien artean trukatutako elkarri laguntzeko modu oro” da (5. or.). Elkartasun hori hainbat mailatan adieraz daiteke, familia-eremutik hasi eta politika publikoetara eta komunitate-guneetaraino, belaunaldien arteko zaintza (hala nola gazteek adinekoak modu informalean zaintzea edo bilobak hazteko laguntza), transferentzia ekonomikoak (kotizaziopeko pentsioak, herentziak, familia-laguntzak, etab.) edo erkidego eta auzoetan belaunaldien arteko elkartze- eta lankidetza-ekimenak (boluntariotza, mentoria, etab.) inplikatzen dituzten jardunbideen bidez.

Aldaketa demografiko eta sozial sakonak dauden aro honetan, gakoa da nola antolatu kolektiboki belaunaldi desberdinen premiei eman beharreko erantzuna modu justu, orekatu eta iraunkorrean. Ildo horretan, belaunaldien arteko ikuspegia duten politika publikoak diseinatzea funtsezko tresna izan daiteke egungo eta etorkizuneko belaunaldien artean erantzunkidetasun-printzipioan (kargak eta onurak banatzean) oinarritutako gizarte-sistema ekitatiboak, kohesionatuak eta denboran jasangarriak mantentzeko.

Belaunaldien arteko elkartasunari eta ongizate-sisteman dituen ondorioei buruzko eztabaida bultzatzen duten faktoreak

Belaunaldien arteko elkartasunak gero eta garrantzi handiagoa du, eta horrek lotura estua du demografia-, ekonomia- eta gizarte-eraldaketa batzuekin, gizarte-ongizateko eredu tradizionalak tentsioan jarri baitituzte. Yanguasek eta Zalakainek (2023) modu espezifikoan identifikatzen dituzte gai horietako batzuk.

Eraldaketa demografikoak

Belaunaldien arteko elkartasunaren gaur egungo garrantzia azaltzen duten faktore nagusietako bat egitura demografikoaren aldaketa da. Gaur egungo gizarteak aurrekaririk gabeko biztanleriaren zahartzea jasaten ari dira, bizi-itxaropenaren igoeraren eta jaiotza-tasen etengabeko murrizketaren ondorio zuzena duena. Fenomeno hori biztanleriaren piramidearen inbertsioan islatzen da, eta ondorio sakonak ditu pentsioen, osasunaren eta gizarte-zerbitzuen sistema publikoen iraunkortasunean. Yanguasek eta Zalakainek (2023) azpimarratu dute aldaketa demografikoak zalantzan jartzen duela gizarte-babeseko sistemaren iraunkortasuna: “gaur egun adinekoak diren pertsonenganako egungo gizarte-gastuaren orientazio markatuegiak, paradoxikoki, arriskuan jartzen du etorkizuneko adinekoen gastua finantzatzeko aukera, horiek baitira, adineko pertsonen egungo gastua finantzatzen ari diren helduak, bereziki pentsioena, lan egiteko adinean dauden pertsonen kopuruak behera egin duelako” (16. or.).

Aldaketak familien egituran eta dinamiketan

Biztanleriaren zahartzeaz gain, familia-egiturak ere nabarmen aldatu dira azken urteotan. Yanguas eta Zalakainen arabera (2023), gaur egun ohikoa da guraso bakarreko familien hazkundea, seme-alabak izateko adina atzeratzea, dibortzio-indize handiagoa eta gazteen emantzipazioa nabarmen atzeratzea. Aldaketa horiek familiako laguntza-sare tradizionalak ahuldu dituzte, eta elkartasun- eta zaintza-eredu historikoak aldatu dituzte. Familia-eraldaketa horiek belaunaldien artean elkarri laguntzeko gaitasun txikiagoa ekar dezakete, familien tamaina txikia dela eta.

Desberdintasun ekonomikoa eta soziala belaunaldi-arrazoiengatik

Belaunaldien arteko elkartasunari heltzeko beste arrazoi garrantzitsu bat belaunaldiei desberdin eragiten dieten desberdintasun sozial eta ekonomiko gero eta handiagoak dira. 2008ko krisi ekonomikoak eta haren ondorio luzeek belaunaldien arteko arrakala nabarmena sortu dute: belaunaldi nagusiek ongizate- eta ondare-mailetan nolabaiteko egonkortasuna mantendu duten bitartean, belaunaldi gazteek enpleguan gero eta baldintza eskasagoak dituzte, etxebizitza lortzeko zailtasunak dituzte eta, oro har, bizi-baldintza materialetan okerrera egin dute. Yanguasek eta Zalakainek (2023) azaldu dutenez, “haurren eta gazteen egoera sozioekonomikoak okerrera egin du”, eta belaunaldien arteko arrakala gero eta handiagoa sortu da ongizateari eta bizi-itxaropenari dagokienez (8. or.).

Bi autoreek diote, generoa edo klase soziala bezalako faktoreekin batera, adina bihurtu dela gizarte garaikideetan prekarietate sozialaren eragile nagusietako bat[1]. Arrakala horrek gizarte-kohesioari eta etorkizuneko jasangarritasun ekonomikoari eragiten die, belaunaldi gazteek aurreko eta ondorengo belaunaldiei ekonomikoki eusteko duten gaitasuna zalantzan jarriz.

Ongizate-sistemarentzako ondorioak

Fenomeno horiek tentsio handiak sortzen dituzte egungo ongizate-sistemetan, eta adinekoen aldeko joera dute ezaugarri. Desoreka horrek haurtzarora, nerabezarora eta gaztarora bideratutako prestazioen garapen txikiagoa dakar, zaurgarritasuna areagotuz eta belaunaldien arteko bidegabekeria- edo deslotura-sentimendua sortuz.

Beraz, gizarte- eta ekonomia-ereduaren jasangarritasuna zalantzan dago epe luzera, adierazi den bezala. Birbanaketa-politika egokiekin esku hartu ezean, zalantzan egongo litzateke sistemak etorkizuneko belaunaldien ongizatea bermatzeko duen gaitasuna.

Belaunaldien arteko elkartasuna politika publikoen ikuspegi gisa

Belaunaldien arteko elkartasunari buruzko ikuspegiak eta esparru politikoak

Politika publikoen eremutik, belaunaldien arteko elkartasunari ikuspegi desberdinetatik hel dakioke, bakoitzak bere inplikazio teoriko eta praktikoekin. Ikuspegi horiek hurbilketa gisa ulertu behar dira, ñabardura desberdinak dituzten arren, osagarriak baitira eta kezka partekatu batera jotzen baitute: gizarte-lotura bidezko, orekatu eta jasangarriak bermatzea askotariko testuinguruetan, eta ongizate-sistema bidezkoak eta erantzunkideak eraikitzea belaunaldien artean. Alde horretatik, desberdintasunak ñabardura gehigarriei dagozkie, ekintza-esparru beraren barruan.

Justizia edo belaunaldien arteko ekitatea

Justiziaren edo belaunaldien arteko ekitatearen ikuspegiak bi alderdi nabarmentzen ditu. Alde batetik, egungo belaunaldien artean dauden desberdintasunak murriztea du helburu. Ikuspegi horrek bideratutako politikek baliabideak, aukerak eta onurak birbanatzea bilatzen dute, adin-talde guztiek oinarrizko zerbitzu publikoak (hala nola hezkuntza, etxebizitza eta osasuna) izango dutela bermatzeko. Ikuspegi hori bereziki garrantzitsua da biztanleriaren zahartze-testuinguruetan, ongizate-sistemek neurriz kanpoko laguntza ematen baitiete nagusiei.

Bestalde, beste ikuspegi batek egungo eta etorkizuneko belaunaldien artean baliabideen banaketa bidezkoa eta iraunkorra ziurtatzeko betebehar etikoa azpimarratzen du. Hau da, egungo belaunaldien ongizatea bermatu nahi da, etorkizunekoena arriskuan jarri gabe. Ikuspegi horretatik, politika publikoek kontuan hartu behar dituzte, berehalako beharrak ez ezik, egungo erabakiek etorkizuneko belaunaldien aukerak eta bizi-baldintzak nola eragiten dituzten ere[2]. Beraz, bi planteamendu ditugu elkarrekin lotuta: bata, ekintza politikoa hurbileko belaunaldietara bideratzen duen esparru etiko eta arauemailea, eta bestea, aldi bereko belaunaldien arteko baliabideen banaketa justu eta orekatuari buruzkoa.

Belaunaldien arteko erantzunkidetasuna

Belaunaldien arteko erantzunkidetasunaren ikuspegiak belaunaldien artean partekatutako erantzukizuna nabarmentzen du, gizarte-babeseko sistemak mantentzeko eta hobetzeko. Nazioarteko erakundeek, hala nola Europako Batzordeak (2021), nabarmendu dute gizarte-sistemen jasangarritasuna “belaunaldien arteko elkartasuna eta erantzukizuna” sustatzearen mende dagoela (25. or.). Ikuspegi horretan oinarritutako politika publikoek, diru-ekarpenei dagokienez erantzukidetasuna sustatzeaz gain, gizarte-babeseko sistemak sustatzen dituzte, adin-talde guztiak elkarren zaintzan eta laguntzan aktiboki inplikatuko dituztenak, belaunaldien arteko gaitasunaren pertzepzioa murriztuz baliabide urriengatik.

Belaunaldien arteko elkarrizketa

Azkenik, belaunaldien arteko elkarrizketaren ikuspegiak belaunaldien arteko komunikazio aktiboa eta eraginkorra sustatzea du helburu, gizarte-kohesioa hobetzeko eta lankidetza komunitarioa sendotzeko[3]. Ikuspegi horrek azpimarratzen du oso garrantzitsua dela belaunaldi desberdinen arteko topaketak eta lankidetza-guneak sortzea, baliabideak, ezagutzak, trebetasunak eta esperientziak trukatzeko. Ikuspegi hori hartzen duten politika publikoek programa komunitarioak izaten dituzte, gazteen eta adinekoen arteko jarduerak sustatzen dituztenak, eta, horrela, enpatia, elkarrekiko ikaskuntza eta belaunaldien arteko ulermena sustatzen dira.

Azaldutako ikuspegi horiek ez dira teorikoak soilik, esparru estrategiko eta instituzionaletan gorpuzten hasi dira nazioartean eta estatuan.

Nazio Batuen Erakundetik, belaunaldien arteko justiziaren eta elkartasunaren printzipioa presente egon da laurogeita hamarreko hamarkadaz geroztik, eta indartu egin da 2030 Agendaren esparruan. Europar Batasunak, bestalde, formalki onartu du belaunaldien arteko elkartasunaren printzipioa bere tratatu eta dokumentu estrategikoetan, eta, besteak beste, honako ekimen hauek nabarmendu ditu: Libro Verde sobre el envejecimiento: fomentar la solidaridad y la responsabilidad entre generaciones eta belaunaldien arteko ekitateari buruzko estrategia espezifiko baten proposamena[4].

Estatuan, Espainia tresna zehatzak sartzen hasi da, hala nola Belaunaldien arteko Ekitate Mekanismoa pentsioen sistema publikoan[5], eta belaunaldien arteko dimentsioa funtsezko estrategietan sartu du, hala nola España 2050. Fundamentos y propuestas para una Estrategia Nacional de Largo Plazo edo el Plan de Acción para la Implementación de la Agenda 2030. Oro har, esparru horiek erakusten dute instituzioek gero eta sentsibilitate handiagoa dutela belaunaldien arteko ongizate-sistema iraunkorrak, bidezkoak eta erantzunkideak eraikitzeko. Esparru global horretatik abiatuta, hurrengo atalean aztertuko dugu ideia horiek nola txertatu diren EAEn garatutako politika publikoetan, gure erkidegoko belaunaldien arteko egoeraren errepaso labur baten ondoren.

EAEko belaunaldien arteko egoerari buruzko datu orokorrak

Euskal Autonomia Erkidegoak (EAE), Europako eskualde askok bezala, demografia-, gizarte- eta ekonomia-eraldaketek eragindako belaunaldien arteko erronka garrantzitsuei egin behar dio aurre. Fenomeno nabarmenetako bat biztanleriaren zahartze progresiboa da. Eustat-en datuen arabera, EAEko biztanleriaren % 22k baino gehiagok 65 urte edo gehiago ditu[6], eta jaiotza-tasa Estatuko txikienetakoa da oraindik. Biztanleria-piramidearen inbertsio horrek gero eta presio handiagoa eragiten du babes sozialaren sistemetan, gazteen emantzipazio-zailtasunak, lan-prekarietatea eta belaunaldi gazteagoek etxebizitza eskuratzeko zailtasunak dauden testuingurua kontuan hartuta.

Adin-taldeen arteko desberdintasun horiek ongizate-adierazle desberdinetan islatzen dira: pobreziak eta gizarte-bazterketak eragin handiagoa dute haurrengan eta gazteengan adinekoengan baino, pentsio-sistemaren estaldura handiagoa baitute. Era berean, ekonomiak eta lanak arrakalak sortzen jarraitzen dute kolektibo gazteenentzako sarbideari eta egonkortasunari dagokienez. Ikuspegi konparatuan, “18 urtetik beherako pertsonen pobrezia larriaren tasa Euskadin (% 12,7) Eurozonakoa (% 7,2) baino ia bi aldiz handiagoa da, eta 65 urtetik gorakoen kasuan, berriz, alderantzizkoa da” (Yanguas eta Zalakain, 2023, 9. or.). Beste begirada batekin, “datuek adierazten dute adinekoen bizi-baldintzek hobera egin dutela 20 urte hauetan, eta gazteenek, berriz, okerrera” (Yanguas eta Zalakain, 2023, 9. or.).

Gainera, EAEko ongizate-sistemak “arrisku sozial zaharrak” estaltzen jarraitzen du, baina zailtasunak ditu “gizarte-arrisku berriei” estaldura egokia emateko, kontziliazioari, etxebizitza eskuratzeari edo gazteen prekarietateari lotuta (Yanguas eta Zalakain, 2023, 16. or.). Testuinguru horretan, belaunaldien arteko elkartasuna funtsezkoa da gure ongizate-sistemaren kohesio sozial eta jasangarritasunari eusteko.

Eusko Jaurlaritzaren politika publikoak, belaunaldien arteko ikuspegiarekin

Egoera sozial horri erantzunez, Eusko Jaurlaritza belaunaldien arteko ikuspegia txertatzen hasi da bere politika publikoetan. Eusko Jaurlaritzaren XIII. Legegintzaldiko Gobernu Programan jasota dago. Gizarte Politiken Arloan, 15. Konpromisoak, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistematik autonomia eta gizarteratzea sustatzera bideratuak, hainbat ekimen biltzen ditu, besteak beste:

• Adinekoentzako egoitza-zentroak egokitzea, komunitateari irekitako bizikidetza-unitate bihurtuz, bizikidetza eta belaunaldien arteko elkarreragina bultzatzeko helburu esplizituarekin (2. ekimena).
• Etxebizitza-aukera berriak eta belaunaldien arteko bizikidetza bultzatzea, hala nola cohousing esperientziak (3. ekimena).

Legegintzaldi berri honetan, gainera, belaunaldien arteko ikuspegi horrek elkarri lotutako hiru elementu lotzen dituen saila sortu da: ongizatea, gazteria eta erronka demografikoa. Nerea Melgosa sailburuaren hitzetan, erronka demografikoa hirugarren eremu handia da, eta berekin dakar ” babes soziala hobetzea, elkartasuna eta erantzunkidetasuna edo belaunaldien arteko justizia bultzatuz, euskal ongizate-ereduaren iraunkortasuna bermatuz”[7].

Oro har, belaunaldien arteko ikuspegia EAEko politika publikoetan txertatu da hainbat estrategia eta jarduera-esparrutan, eta horietako batzuk XIII. Legegintzaldi honen aurretik sortu dira. Adibide batzuk baino ez ditugu hemen. Garapen esanguratsuenetako bat Erronka Demografikorako 2030 Estrategia da. Lehendakaritzak sustatu du, eta belaunaldien arteko elkartasunaren ikuspegia jasotzen du bere premisa estrategikoen artean:

“Elkartasuna maila pertsonalean, familiarrean, sozialean eta instituzionalean (elkartasun organikoa), behar bezala garatuz pentsio-sistema eta, oro har, babes sozialeko sistemak (Interes Orokorreko Gizarte Zerbitzuak, hezkuntza-, osasun- eta gizarte-sistemak barne). Sistema horiek ezinbestean jasan behar dira eta bateragarriak izan behar dute belaunaldien arteko baliabideen eta aukeren banaketarekin, arreta berezia eskainiz pertsona eta familia gazteei” (68. or.).

Estrategia horren aurrekoa Familien eta Haurren aldeko Euskal Ituna da (2018). Itunak belaunaldien arteko ikuspegia txertatzen du, familia aitortzen baitu belaunaldien arteko elkartasunerako funtsezko eragile gisa eta bizikidetza eta berdintasuna balioen transmisore gisa. Helburuen artean, nabarmentzekoa da erantzukidetasuna sustatzea adingabeak eta mendeko pertsonak zaintzean, bai eta belaunaldien arteko desberdintasunen transmisioa prebenitzea ere. Gainera, familia eta lana bateragarri egitea erraztu nahi du, eta gazteen emantzipazioa eta zahartze aktiboa bultzatuko duten politikak sustatu, belaunaldien arteko loturak sendotzeko.

Bestalde, Gazteen emantzipazioa bultzatzeko 2030erako Euskal Estrategiak esplizituki dio belaunaldien arteko ikuspegia bere egituraren ardatzetako bat dela. Hasierako diagnostikoan aitortzen duenez, emantzipazioaren atzerapenak ” belaunaldien arteko desorekak sortzen ditu, gizartea zahartzen laguntzen du eta arazoak sortzen ditu lana ordezteko eta gizarte-babeseko sistemei eusteko ikuspegian” (I. Azterketa-esparrua dokumentua, 5. or.). Ondorioz, planteatzen da gazteen emantzipazio-baldintzak hobetzeak gazteei mesede egiteaz gain, gizartearen kohesioa eta jasangarritasuna indartzen dituela.

” Belaunaldien arteko erantzunkidetasuna eta elkartasuna” printzipioa Estrategia bideratzen duten oinarrietako bat da, eta “belaunaldien arteko ikuspegitik, gizarte-antolaketa erantzukide eta solidarioaren” aldeko apustua egiten du (II. dokumentua. Esparru operatiboa, 12. or.). Printzipio hori “Basque Deal for Youth” delakoaren proposamenean zehazten da. Belaunaldien arteko ituna da, eta gizarte-sektore eta belaunaldi guztiak konprometitzen ditu gaztarotik helduarora igarotzeko. Horrela, Estrategiak bere azterketa-esparruan belaunaldien arteko gakoa txertatzen du, eta gainera, gazteei zuzendutako politika publikoen eraginkortasunerako, zilegitasunerako eta iraunkortasunerako baldintza bihurtzen du.

Azkenik, gizarte-zerbitzuen euskal sistemaren esparru espezifikoan, Euskadiko Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoak (2023-2026) belaunaldien arteko ikuspegia duten bizikidetza-modu alternatiboak sustatzeko ekintzak biltzen ditu. Neurri nabarmenetako bat egoitza-zentroak egokitzea eta bizitegi-ereduak sustatzea da, hala nola cohousing-a edo belaunaldien arteko etxebizitzak.

Belaunaldien arteko ikuspegia EHSSko erakundeek bultzatutako esku-hartze sozialeko prozesuetan: 7 ekimen

Testuinguru horretan, Hirugarren Sektore Soziala eragile garrantzitsua da belaunaldien arteko ikuspegia sustatzen duten eragileen sarearen barruan. Euskal ongizate-sistemaren zati aktibo gisa, erakunde askok gizarte-kohesioa belaunaldien arteko elkartasun-logika batetik sustatzen duten ekimenak bultzatzen dituzte edo horietan parte hartzen dute. Jarraian, mota honetako esperientzien aukeraketa bat aurkezten da, belaunaldien artean gizarte zuzenagoa eta kohesionatuagoa indartzeko gaitasuna duten erantzunak sortzeko Hirugarren Sektore Sozialaren potentziala islatzen dutenak.

Identifikatutako ekimen batzuk Behatuzeko gure lankideek bultzatu dituzten bi topaketetatik jaso dira, belaunaldien arteko ikuspegia duten esperientzien azterketan eta trukaketan oinarrituta[8].

Belaunaldien arteko cohousinga

1. Txirikorda[9]

Txirikorda es un innovador proyecto de vivienda comunitaria intergeneracional impulsado por el Ayuntamiento de Usurbil, en colaboración con la cooperativa de iniciativa social Hiritik At y LZB Arkitektoak. Inaugurado en mayo de 2024, el edificio alberga 16 viviendas destinadas a jóvenes de entre 18 y 30 años y a personas mayores autónomas mayores de 65 años, todas empadronadas en Usurbil. El objetivo es fomentar la convivencia y la solidaridad entre generaciones, abordando simultáneamente la emancipación juvenil y el envejecimiento activo. El proceso de diseño y gestión del proyecto se ha basado en la participación ciudadana, estableciendo normas de convivencia y uso de espacios comunes como cocina, comedor, sala polivalente y huerta. Txirikorda representa un modelo pionero en Euskadi de colaboración público-comunitaria en el ámbito residencial.

2. Bizihabi

Eusko Jaurlaritzaren Ongizate, Gazteria eta Erronka Demografiko Sailak, Kuvu elkartearekin lankidetzan, Bizihabi programa bultzatzen du, elkarrekin bizi, partekatu eta aberasten diren adinekoen eta gazteen artean partekatutako etxebizitzetako bizikidetza-programa.

Bizihabi programak belaunaldien arteko bizikidetzaren aldeko apustua egiten du, erronka demografikoari erantzun berritzaile gisa. Beste eredu batzuetan ez bezala, programa honetako bizikidetza-akordioek ez dute gazteen zaintza-lanik eskatzen. Gainera, programak laguntza, bitartekaritza eta jarraipena eskaintzen ditu bizikidetza osoan, eta bi aldeentzako esperientzia positiboa eta errespetuzkoa ziurtatzen du.

Plataformak Euskadiko hainbat herritan jarduten du, eta gizartean duen eraginagatik aitortu dute.

Kuvu[10] belaunaldien arteko gizarteratzearen arloko ekimenak bultzatzen dituen elkarte bat da, adibidez, coliving programen bidez, etxean gela libre bat duten adinekoak eta ostatu eskuragarria bilatzen duten gazteak konektatzen dituena. Helburu nagusia adinekoen artean nahi ez den bakardadeari aurre egitea da, eta gazteei etxebizitza eskuratzea erraztea, berdintasun-harremanak eta elkarrekiko laguntza sustatuz..

Belaunaldien arteko bizikidetza

3. Auzotik mundura – Adinkide[11]

Auzotik Mundura proiektua 2023an garatu zen Gipuzkoako Tolosa, Lasarte eta Pasaia udalerrietan, eta Adinkide elkarteak Adinberrirekin lankidetzan sustatutako belaunaldien arteko ekimena da. Helburu nagusia 55 urtetik gorako pertsonen gizarteratzea sustatzea da, digitalizazioaren bidez eta belaunaldien arteko topaguneak sortuz.

Proiektua bi eremutan egituratzen da:

1. Gaikuntza digitala. Adineko pertsonei funtsezko teknologiak (Internet, posta elektronikoa, online banka edota Osakidetza bezalako zerbitzu publikoen plataformak) erabiltzeko trebetasunak ematen dizkieten tailerrak ematen dira. Prestakuntza horrek bere autonomia hobetzen du eta gizartean aktiboki parte hartzea errazten du.
2. Belaunaldien arteko topaketak. Aldi berean, hainbat belaunalditako adinekoek eta boluntarioek esperientziak partekatzeko guneak antolatzen dira, komunitate-loturak indartuz eta zahartze aktiboa sustatuz.

Auzotik Mundura bat dator Gipuzkoa 2020-2030 Agendaren lurralde-estrategiekin eta Hariak estrategiarekin, belaunaldien arteko lankidetza komunitarioa nabarmenduz.

4. Belaunaldien arteko Bizikidetza Solidarioa – Arabako Baserritar Inguruko Emakumeen Sarea[12]

Arabako Baserritar Inguruko Emakumeen Sareak bultzatutako Belaunaldien arteko Bizikidetza Solidarioa proiektua landa-inguruneko hainbat belaunalditako emakumeen arteko lotura sustatzea du helburu. Bere helburu nagusia belaunaldien arteko loturak sendotzea da, berdintasuna eta lidergo partekatua sustatuz adineko emakumeen eta gazteen artean.

Belaunaldien arteko boluntariotza eta mentoria

5. Belaunaldien arteko Ziber-boluntariotza – Prestaturik elkartea [13]

Gasteizen egoitza duen Prestaturik elkartearen Belaunaldien arteko Ziber-boluntariotza proiektuak gazteen eta adinekoen arteko lankidetza sustatzen du, inklusio digitala eta ezagutzen trukea errazteko. Programa honetan, gazte boluntarioek gaitasun digitaletan laguntza eskaintzen diete adinekoei, eta pertsona horiek beren esperientzia eta jakintzak partekatzen dituzte belaunaldi berriekin. Ekimenak lotura komunitarioak sendotzea eta belaunaldien arteko elkartasuna sustatzea du helburu, gizarte kohesionatuago eta inklusiboago bat lortzeko.

6. Belaunaldien arteko boluntariotza programa – AFAE elkartea[14]

AFAE belaunaldien arteko boluntariotza programak adin desberdinetako pertsonen arteko lankidetza sustatzen du, batez ere familiaren barruan, belaunaldien arteko elkartasuna eta elkarrekiko ikaskuntza sustatzeko helburuarekin. Ikuspegi hori hainbat jardueratan gauzatzen da, hala nola “Familien Gunea” eta “Familiaren Asteak” izeneko tailerretan, adin guztietako boluntarioak biltzen baitituzte esperientziak eta ezagutzak partekatzeko. Gainera, AFAEk proiektu espezifikoak garatu ditu, hala nola MAITEA programa, Eusko Jaurlaritzarekin lankidetzan. Programa horrek 34 boluntarioren parte-hartzea izan zuen 2021ean. Ekimen horiek AFAEren konpromisoa islatzen dute gizarte-kohesioa eta ongizate komunitarioa indartzen dituzten belaunaldien arteko harremanak sustatzeko.

7. Belaunaldiak-Generaciones proiektua – Fidias Fundazioa[15]

Belaunaldiak belaunaldien arteko proiektua da, Leioako Fidias Fundazioak sustatua, Estartetxe eguneko zentroarekin lankidetzan. Bere helburua aurreiritziak kentzea eta belaunaldiak jarduera artistiko eta adierazkorren bidez lotzea da. Antzerki, musika eta podcasten grabazio tailerren bidez, gazteek eta adinekoek esperientziak eta emozioak partekatzen dituzte, elkar ulertzea eta belaunaldien arteko elkartasuna sustatuz. Proiektuak eragin nabarmena izan du parte-hartzaileengan, eta lotura komunitarioak indartu eta gizarte kohesionatuagoa sustatu dira. Belaunaldiak ekimenak arrakastaz garatzen jarraitzen du, eta ekimen eredugarria da Euskadiko belaunaldien arteko lankidetzaren esparruan

Politika publikoetan belaunaldien arteko ikuspegia finkatzeaz gain, erronka demografiko bati erantzuten dio, eta gizarte-iraunkortasuna bermatzeko bide garrantzitsua ere bada. Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialak, komunitateetatik gertu dagoenez eta berrikuntza-gaitasuna duenez, funtsezko zeregina bete behar du eraldaketa horretan. Jasotako esperientziek erakusten dute sektorea proposamen zehatzak sortzen ari dela dagoeneko, belaunaldien arteko loturak sendotzen laguntzen dutenak. Zaintza, bizikidetza eta lankidetza uztartzen dituzten ekimen horiek euskal ekosistema soziala aberasteaz gain, egungo eta etorkizuneko erronketara egokitutako zaintza-sistema baterantz aurrera egiteko ereduak eskaintzen dituzte.

Bibliografia

Europako Batzordea (2021). Libro Verde sobre envejecimiento. Fomentar la solidaridad y la responsabilidad entre generaciones. Europako Batzordea. Hemen eskuragarri: https://commission.europa.eu/system/files/2021-02/com_2021_50_f1_green_paper_es.pdf

Europako Ekonomia eta Gizarte Komitea (2024). Dictamen del Comité Económico y Social Europeo. Promover la solidaridad intergeneracional europea: hacia un enfoque horizontal de la UE (dictamen de iniciativa) (C/2024/6869). Hemen eskuragarri: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/PDF/?uri=OJ:C_202406869

Europar Batasuneko Kontseilua (2022). Conclusiones del Consejo sobre la equidad intergeneracional. Hemen eskuragarri: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/PDF/?uri=CELEX%3A52022XG1229%2801%29

Espainiako Gobernua. (2021). Estrategia de Acción Exterior 2021-2024. . Hemen eskuragarri:  https://www.lamoncloa.gob.es/consejodeministros/resumenes/Documents/2021/270421-estrategia_de_accion_exterior_2021-2024.pdf

Espainiako Gobernua (2021). Plan de Acción para la Implementación de la Agenda 2030. Hemen eskuragarri: https://transparencia.gob.es/transparencia/dam/jcr%3A6e0f06b9-a2e0-44c0-955a-dad1f66c11d7/PLAN%20DE%20ACCI%C3%93N%20PARA%20LA%20IMPLEMENTACI%C3%93N%20DE%20LA%20AGENDA%202030.pdfTra

Eusko Jaurlaritza (2021). 2030erako Euskal Estrategia Erronka Demografikorako. Lehendakaritza. Hemen eskuragarri: https://www.euskadi.eus/erronka-demografikorako-2030erako-euskal-estrategia/web01-a2lehetr/eu/

Eusko Jaurlaritza (2018). Familien eta Haurren aldeko Euskal Ituna. Hemen eskuragarri:  https://www.euskadi.eus/informazioa/familia-eta-haurtzaroaren-aldeko-euskal-ituna/web01-a2famil/eu/

Eusko Jaurlaritza. (2022). 2030erako Euskal Estrategia, gazteen emantzipazioa bultzatzeko. I. dokumentua: Azterketa-esparrua. Hemen eskuragarri: https://bideoak2.euskadi.eus/2023/03/21/news_84486/Estrategia_emancipacion_juvenil_Doc_I_EUS.pdf

Eusko Jaurlaritza. (2022). 2030erako Euskal Estrategia, gazteen emantzipazioa bultzatzeko. II. dokumentua: Esparru operatiboa. Hemen eskuragarri: https://bideoak2.euskadi.eus/2023/03/21/news_84486/Estrategia_emancipacion_juvenil_Doc_II_EUS.pdf

Eusko Jaurlaritza. (2023). Euskadiko Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoa 2023-2026. Hemen eskuragarri: https://www.euskadi.eus/contenidos/plan_gubernamental/13_planest_xiileg/eu_def/II-PESS-para-enviar-a-CG_EU.pdf

Nazio Batuak. (2015). Agenda 2030 para el Desarrollo Sostenible. Hemen eskuragarri: https://sdgs.un.org/2030agenda

Nazio Batuak. (2013). La solidaridad intergeneracional y las necesidades de las generaciones futuras: Informe del Secretario General A/68/322. Hemen eskuragarri: https://digitallibrary.un.org/record/756820/files/A_68_322-ES.pdf

Nazio Batuak. (2002). Programa para los preparativos y la observancia del Año Internacional de las Personas de Edad en 1999. Hemen eskuragarri: https://www.un.org/eu/events/pastevents/pdfs/Madril_plan.pdf

Nazio Batuak. (1995). Programa para los preparativos y la observancia del Año Internacional de las Personas de Edad en 1999. Hemen eskuragarri: https://digitallibrary.un.org/record/177179/files/A_50_114-ES.pdf

Prospektiba eta Estrategiako Bulego Nazionala. (2021). España 2050: Fundamentos y propuestas para una Estrategia Nacional de Largo Plazo. Hemen eskuragarri: https://www.lamoncloa.gob.es/presidente/actividades/Documents/2021/200521-Estrategia_Espana_2050.pdf

Puga, D. eta Rodríguez, G. (2019). La solidaridad intergeneracional (SI). Documento de trabajo 6.8. Fundación FOESSA. (2019). VIII informe sobre exclusión y desarrollo social en España. Hemen eskuragarri: https://www.foessa.es/main-files/uploads/sites/16/2019/05/6.8.pdf

Europar Batasunaren Tratatua (2012ko bertsio kontsolidatua). Europar Batasunaren Egunkari Ofiziala C 326/15. Hemen eskuragarri: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=celex%3A12012M%2FTXT

Yanguas, J. eta Zalakain, J. (2023). A la búsqueda de una conversación y un debate público sobre el futuro de las relaciones intergeneracionales en Euskadi = Euskadiko belaunaldien arteko harremanen etorkizunari buruzko elkarrizketa eta eztabaida publikoa bilatzea. Vitorira-Gasteiz: Trantsizio Sozialaren eta 2030 Agendaren Idazkaritza Nagusia, Vitoria-Gasteiz. Hemen eskuragarri: https://embed.siis.net/ver.php?id=es&Ncodigo=588652&Ntipo=

 

 

[1] Beste ikerketa batzuek azpimarratzen dute 16 urtetik beherako haurren eta 65 urtetik gorakoen pobrezia-tasak historikoki gainerako adin-taldeenak baino askoz handiagoak izan direla. Ikus: EAPN Espainia (2023).

[2] Ikuspegi horretan kokatzen dira Nazio Batuen erreferentziazko dokumentu batzuk. Adibidez: Nazio Batuak. (2013). La solidaridad intergeneracional y las necesidades de las generaciones futuras. Idazkari nagusiaren txostena, A/68/322. https://digitallibrary.un.org/record/756820/files/A_68_322-ES .pdf

[3] Nazio Batuen dokumentu horretan (2013), “belaunaldien arteko elkarrizketa eta elkartasuna sustatzeko beharra” adierazten da (16. or.).

[4] Informazio gehiago hemen ikus daiteke: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/es/statement_25_1108

[5] MEI abenduaren 28ko 21/2021 Legearen laugarren xedapen gehigarrian sartzen da (21/2021 Legea, pentsioen erosteko ahalmena bermatzekoa eta pentsioen sistema publikoaren finantza- eta gizarte-iraunkortasuna indartzeko beste neurri batzuena). Hemen eskuragarri: https://www.boe.es/eli/es/l/2021/12/28/21

[6] Ikus Adinekoen panorama estatistikoa 2022. Hemen eskuragarri: https://eu.eustat.eus/adinekoenpanoramaestatistikoa/2022/biztanleria.html

[7] Hemen: https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/albistea/2024/nerea-melgosaren-sailak-erronka-demografikoari-helduko-dioten-eta-belaunaldi-guztientzat-bizi-kalitate-ezin-hobea-sustatuko-duten-ongizate-politika-integratuak-zeharkakoak-eta-interkonektatuak-garatzea-hartu-du-helburutzat/ Bestalde, sailaren barruan mugarri bat izan da, hain zuzen ere, Aniztasun, Bizikidetza eta Belaunaldiarteko Elkartasunaren Zuzendaritza sortu izana. Zuzendaritza horren egitekoa belaunaldien arteko lankidetza eta esparru guztietan bizikidetza inklusiboa erraztuko duten politika publikoak sustatzea da.

[8] Lehenengo topaketak, Belaunaldien arteko ikuspuntua gizarte-politiketan (2024ko iraila) izenekoak, ikuspegi hori politika publikoen diseinuan eta ebaluazioan txertatzeko moduari buruzko begirada zabala eskaini zuen, erronka kontzeptualak zein esperientzia inspiratzaileak nabarmenduz. Bigarren topaketak, Lurralde-kohesioa eta belaunaldien arteko elkartasuna: landa-garapenari begira (2025eko maiatza), landa-eremuan jarri zuen arreta, parte-hartze komunitarioa, lurralde-sustraitzea eta belaunaldien arteko lankidetza lotzen dituzten esperientziak ikusaraziz

[9] Informazio gehiago hemen: https://euskadilagunkoia.euskadi.eus/dokumentazioa/2023/txirikorda-belaunaldien-arteko-etxebizitza-komunitarioa/weblgk00-iniciatdet/eu/

[10] Informazio gehiago: https://kuvu.es/

[11] Informazio gehiago: https://euskadilagunkoia.euskadi.eus/weblgk00-iniciatdet/eu/contenidos/documentacion/copia_lagunkoia_auzotik/eu_def/index.shtml

[12] Informazio gehiago: https://www.mujeresruralesalavesas.org/presentacion-del-proyecto-de-convivencia-intergeneracional-en-labastida-belaunaldien-arteko-bizikidetza-proiektuaren-aurkezpena-bastidan/

[13] Informazio gehiago: https://prestaturik.org/proyectos/ciber-voluntariado-intergeneracional/

[14] Informazio gehiago: https://afae.eu/voluntariado /

[15] Informazio gehiago: https://www.behatuz.eus/files/galeria/files/Testimonios01_Fundaci%C3%B3n%20Fidias.pdf