Laburreko zenbakia: 07/2024
Hirugarren sektore sozialarentzat finantzaketa publikoarekiko mendekotasuna etengabeko kezka izan da, eta kezka horrek eragina izan du haren jasangarritasun ekonomikoan, eta bere gogoeta guztietan egon da etengabe. Beti egonkorrak ez diren finantzaketa publikoko esparruen ahultasun ekonomikoaren aurrean, gizarte-erakundeek ahaleginak egin dituzte egoera hori arintzeko, finantzatzaileak, laguntzaileak eta aliantzak bilatuz. Sektoreak bere erantzunak dibertsifikatu ditu, profesionalizazio handiago baterantz aurrera eginez, bai kudeaketa-prozesuetan, bai esku-hartzeko prozesuetan. Gainera, beste gizarte-eragile batzuekiko lankidetza aktiboki bilatu du (enpresak, herritarrak), haien eragina hobetzen ez ezik, finantzaketa-iturriak dibertsifikatzen, eta, ondorioz, finantza-egonkortasun handiagoa lortzen lagunduko dutenak. Lankidetza-modu horietan egindako aurrerapenak gorabehera, jasangarritasun ekonomikoa ez da oraindik sektorearen lorpen finkatua, baizik eta aurrera egiteko etengabeko helburua.
Aurrerapen horretan, ekimen pribatua hirugarren sektore sozialak bultzatutako interes orokorreko jardueretan inplikatzea lehen mailako helburua da, eta hainbat modutan lor daiteke. Horietako bat da botere publikoek hori bultzatuko duten zerga-mekanismoak sustatzea. Ohar honetan, sektorearen jasangarritasunean mezenasgoak duen garrantzia errepasatuko dugu, eta ildo horretan zenbait hobekuntza aipatuko ditugu, mezenasgoaren legearen Estatuko azken erreformak sartu dituenak, eta, labur bada ere, haren pizgarriak gure lurralde historikoetako foru-arauek formulatutakoekin alderatu ditugu.
Hirugarren Sektore Sozialaren ekimen pribatua eta jasangarritasun ekonomikoa
Hirugarren sektore sozialak funtsezko eginkizuna betetzen du Euskadin, askotariko ekimen eta zerbitzuen bidez ongizate komunitarioa eta kohesio soziala sustatzen baititu. Hala ere, jasangarritasun ekonomikoa erakundeen kezka nagusia da, eta behin eta berriz agertzen da orain arte egin ditugun diagnostikoetan. Hala, Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialaren 2023 Barometroaren arabera, “erakunde horien % 30ek baino gehiagok jasangarritasuna jotzen dute hurrengo urteetan jorratu beharreko erronka nagusitzat” (29. or.).
Halaber, Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialaren Liburu Zuriak (2020) hainbat erronka identifikatu zituen EHSSrako, besteak beste, “erakundeen jasangarritasun ekonomikoan aurrera egitea, bereziki erakunde txiki eta ertainei lagunduz, eta finantzaketa-iturrien dibertsifikazioarekin jarraitzea” (7. erronka, 196. or.).
Hain zuzen ere, badirudi erronka horri aurre egiteko, neurri handi batean, finantzaketa-iturrien dibertsifikazio-gaitasuna behar dela, eta gainera, EHSSko erakundeen bideragarritasuna eta indarra bermatzeko funtsezko faktoreetako bat da.
Gaur egun, 2023 Barometroaren arabera, “erakundeen diru-sarreren % 64,8 finantzaketa publikotik datoz, eta % 35,2 finantzaketa pribatutik. Sektorearen finantzaketa propioa (dohaintzak, zerbitzuak ematea eta produktuak saltzea) % 26,6 ingurukoa da. Erakundeen finantzaketa-iturri nagusia dirulaguntza publikoak dira, hau da, erakundeen diru-sarrera guztien % 29,5. Ondoren, hitzarmen publikoak datoz, erakundeen diru-sarreren % 24,1ekin. Bi finantzaketa-iturri horiek sektorearen diru-sarreren erdia baino gehixeago dira”(21. or.).
2023ko Barometroak eskaintzen dituen datuak kontuan hartuta, erakundeen jasangarritasuna eta autonomia sustatuko dituen finantzaketa-iturrien dibertsifikazio handiagorantz aurrera egiteak erantzukizun publikoko zerbitzuen hornidurarekin zerikusirik ez duten irabazi-asmorik gabeko sektoreak bultzatutako interes orokorreko jardueretan parte-hartze pribatua, batez ere enpresa eta herritarrena, handitzen saiatzea ekarriko luke.
Ildo horretan, 2020an egindako Euskadiko Hirugarren Sektore Soziala sustatzeko neurriei buruzko lehen txostenak sustapen-ekintza hobetzeko hainbat proposamen jasotzen zituen; besteak beste, finantzaketa-iturrien dibertsifikazioan aurrera egitea finantzaketa-formula eta -mekanismo berriak aztertuz, Europako programetarako sarbidea babestuz edo enpresen eta gizarte-erakundeen arteko lankidetza sustatuz.
Era berean, Euskadiko Hirugarren Sektore Soziala Sustatzeko Estrategiaren XII. Legegintzaldiko Planak erakundeen finantzaketa osoaren finantzaketa propioa eta pribatua handitzeko bidean aurrera egiteko helburua jasotzen du, 20. jarduera bezalako ekimenak barne. Horren bidez, euskal enpresa-sektorearen – EHSS – lankidetzarako programa pilotu bat sustatu nahi da, boluntariotza korporatiboko ekintzak edo proiektu partekatuak sustatuz, baina baita babes- eta mezenasgo-ekintzak, marketin-ekintza kausadunak edo dohaintzak sustatuz ere.
Mezenasgoa eta Hirugarren Sektore Sozialaren finantzaketa
Mezenasgoak zeregin garrantzitsua du, bestela finantzaketa publiko esklusiboarekin bideragarriak ez liratekeen proiektuak ahalbidetzen baititu. Dohaintzek eta babesek aukera ematen diete hirugarren sektore sozialeko erakundeei haien irismena zabaltzeko eta haien inpaktua sakontzeko, eta, horregatik, horiek bultzatzea edo sustatzea oso interesgarria da erakunde sozialentzat. Klabe horretan, fiskalitatea tresna erabilgarria da horrelako jarduerak sustatzeko, eta, beraz, aukera ematen du finantzaketa-iturrien dibertsifikazio handiago baterantz aurrera egiteko, ekimen pribatuaren parte-hartze zabala tartean dela.
Enpresa-sektoreari dagokionez, Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialari buruzko maiatzaren 12ko 6/2016 Legeak berak aurreikusten du euskal administrazio publikoek enpresa-sektorearen eta hirugarren sektore sozialaren arteko lankidetza sustatzea esku-hartze sozialaren eremuan. Adibidez, jada aipatutako jardueren bidez, hala nola boluntario korporatiboen bidez edo mezenasgoaren edo dohaintzen bidez, eta zenbait neurri ezarriz lankidetza hori garatzeko baldintzak sustatu eta sortzeko. Neurri horien artean, legeak “lankidetza mota desberdinetarako pizgarri fiskalen garapena” jasotzen du ( 24, 1. paragrafoa, f letra).
Ildo beretik, Euskadiko Hirugarren Sektore Soziala Sustatzeko Estrategia Orokorrak, legegintzaldiko hainbat planetarako oinarria denak, jasangarritasuna, autonomia, gardentasuna eta kontuak ematea izeneko 4. helburuaren barruan, 15. jarduera sartu zuen: dohaintzak eta legatuak sustatzeko kanpaina bat diseinatzea, garatzea eta ebaluatzea.
Dohaintzak eta legatuak ugaritzeko, mota horretako edo beste mezenasgo-jarduera batzuk sustatu behar dira zerga-arloan gizarte-erakundeen alde. Estimulu hori hainbat legegintza- edo arau-ekimenetan gauzatu da, eta Interes Orokorreko Jardueretan Parte Hartze Pribaturako Fundazioei eta Pizgarri Fiskalei buruzko azaroaren 24ko 30/1994 Legean dute sorburu Estatuan.
Lege hori hainbat foru-arauk jarraitu zuten gure lurralde historikoetan. Bizkaian, 5/1995 Foru Araua, otsailaren 5ekoa, Herri Onurako Fundazio eta Elkarteen Zerga Araubideari eta Interes Orokorreko Jardueretan Parte-hartze Pribatua izateko Zerga Pizgarriei buruzkoa; Gipuzkoan, 5/1995 Foru Araua, martxoaren 24koa, Interes Orokorreko Jardueretan Parte-hartze Pribatua izateko Zerga Pizgarriei buruzkoa; eta, Araban, 13/1996 Foru Araua, apirilaren 24koa, Interes Orokorreko Jardueretan Parte-hartze Pribatua izateko Zerga Pizgarriei buruzkoa.
Arau-esparru horrek hainbat garapen izan ditu, eta gaur egun, gure lurraldeetan mezenasgoaren zerga-pizgarriei buruzko foru-arau hauek indarrean daude[1]:
- Araba: 35/2021 Foru Araua, abenduaren 23koa, irabazi-asmorik gabeko erakundeen zerga-araubideari eta mezenasgoaren zerga-pizgarriei buruzkoa.
- Bizkaia: 4/2019 Foru Araua, martxoaren 20koa, irabazi-asmorik gabeko erakundeen zerga-araubideari eta mezenasgorako zerga-pizgarriei buruzkoa.
- Gipuzkoa: 3/2004 Foru Araua, apirilaren 7koa, irabazi-asmorik gabeko erakundeen zerga-araubideari eta mezenasgoaren zerga-pizgarriei buruzkoa.
Estatuan, aipatutako 30/1994 Legea sakon aldatu zuen irabazi-asmorik gabeko erakundeen zerga-araubideari eta mezenasgoaren zerga-pizgarriei buruzko abenduaren 23ko 49/2002 Legeak. Duela gutxi, abenduaren 19ko 6/2023 Errege Lege Dekretuak, justizia-zerbitzu publikoaren, funtzio publikoaren, toki-araubidearen eta mezenasgoaren arloan Berreskuratze, Eraldaketa eta Erresilientzia Plana gauzatzeko premiazko neurriak onartzen dituenak, 49/2002 Legearen aldaketa garrantzitsu bat jasotzen du IV. tituluan.
Mezenasgoaren Legearen Estatuko erreforma hori, Espainiako Fundazioen Elkarteak (AEF) adierazten duen bezala, “irabazi-asmorik gabeko erakundeek interes orokorreko helburuak betetzeko egiten duten lana aitortzeko urrats garrantzitsua da”[2], haien zerga-araubidea hobetzean eta garatzen dituzten jardueren mezenasgoa bultzatzean eta sustatzean. Azken horren inguruan, erreformak aldaketa nabarmenak egin ditu mezenasgoaren zerga-pizgarriak hobetzeko hainbat erakunderen alde, horien artean hirugarren sektore sozialekoak, PFEZren dohaintzen portzentajeak eta desgrabazio-marjinak handitu egin baitira, bai pertsona fisikoentzat, bai enpresentzat eta beste erakunde batzuentzat, eta, gainera, espezieko ekarpenengatiko kenkari-formula berriak sartu baitira, ondasun materialen ekarpena ez ezik zerbitzuena ere araututa. Jarraian, hobekuntza horietako batzuk xeheago azalduko ditugu.
Mezenasgoaren zerga-pizgarriei buruzko Estatuko erreforma
Lehenik eta behin, mezenasgoaren zerga-pizgarriak areagotu egin dira. Pertsona fisikoen kasuan, oro har aplikatu beharreko kenkariaren ehunekoa % 35etik % 40ra igo da.
Gainera, mikromezenasgoa estimulatzen da dohaintzen zenbatekoa 150 eurotik 250era handituz eta kenkari-ehunekoak % 80ra arte handituz PFEZren kasuan kopuru horretarako, eta % 40ra kopuru handiagoetarako, errege lege-dekretua onartu arte indarrean zegoen % 35aren ordez. Pertsona juridikoei dagokienez, % 40ra arte igo dira sozietateen gaineko zergaren kenkariak (lehen % 35ekoa zen).
Bestalde, bai pertsona fisikoentzat, bai juridikoentzat, mezenasgoaren fidelizazioa sustatzen da, hau da, erakunde onuradun berari gutxienez hiru urtez (orain arte 4 urte ziren) egindako dohaintzak, aurreko ekitaldi fiskaleko zenbateko berekoak edo handiagoak. Kasu horietan, kenkaria % 5 handitzen da: % 45eraino pertsona fisikoentzat eta % 50eraino pertsona juridikoentzat. Fidelizazio horren helburua da, Errege Lege Dekretuak adierazten duen bezala, erakunde onuradunen finantzaketari egonkortasun handiagoa ematea eta, horrela, sektore pribatuak interes orokorreko jardueretan parte hartuko duela bermatzea.
Era berean, ehuneko bost puntu igo da, % 10etik % 15era, aldiko zerga-oinarriari eragiten dion muga, kenkariaren oinarria zehazteko. Muga horren igoera hori aplikagarria da, halaber, kokatze iraunkorrik gabe Espainiako lurraldean jarduten duten ez-egoiliarren errentaren gaineko zergaren zergadunen kasuan.
Halaber, handitu egiten da irabazi-asmorik gabeko erakundeek, beren xede edo helburu espezifikoa betez, egiten dituztenean, sozietateen gaineko zergaren salbuespena izan dezaketen jarduera ekonomikoen zerrenda, gaur egun gizartearentzat garrantzi handikoak diren jarduerak barne, hala nola gizarte-bazterkeriako arriskuan dauden pertsonak gizarteratzeko eta laneratzeko ekintzak.
Dohaintza eta ekarpen kengarriei dagokienez, era guztietako altzari eta higiezinak kontraprestaziorik gabe erabiltzeko lagapena zerga bidez kengarria den dohaintzaren tipologia espezifiko gisa sartzen da, eta ordura arte eskubideen dohaintzaren kontzeptu orokorrenaren barruan zegoen. Askotan, Errege Lege Dekretuak adierazten duen bezala, berariazko aipamenik ez izateak eragotzi egiten zuen lagapen horiek modu eraginkorrean egitea.
Azkenik, lankidetza-hitzarmenaren kontzeptua zabaldu egiten da, diruzko dohainak ez ezik, espezieko dohainak ere barne hartuta, eta, berariaz, zerbitzuak doan ematea, enpresa laguntzaileek zerga-kenkaria aplikatu behar baitiete elementu horiei.
Hobekuntza fiskal horiek guztiek nabarmen bultza dezakete hirugarren sektore sozialeko erakundeek beren ekimenak gauzatzeko eta, aldi berean, jasangarritasun ekonomikoari laguntzeko duten gaitasuna. Kasu batzuetan, aldaketa horiek gure lurralde historikoei dagozkien foru-arauetan diseinatutako pizgarriak berdindu eta hobetzen dituzte.
Estatuko erreformarekiko desberdintasun nagusiak, baina ez bakarrak, honako hauek dira:
- Ez da dohaintzen fidelizazioa saritzen edo sustatzen, establezimendu iraunkorrik gabeko ez-egoiliarren errentaren gaineko zergaren kasuan izan ezik, Estatuko araudiari jarraitzen baitio.
- Ez dira kenkari fiskalak hobetzen mikromezenasgotzat hartzen diren dohaintzetarako, kokatze iraunkorrik gabeko ez-egoiliarren errentaren gaineko zergaren kasuan izan ezik, horiek Estatuko araudiari jarraitzen baitiote.
- Ez da berariaz aipatzen era guztietako altzari eta higiezinak kontraprestaziorik gabe erabiltzeko lagapena zerga aldetik kengarria den dohaintzaren tipologia espezifiko gisa, nahiz eta ulertzen den eskubideen dohaintzaren barruan dagoela.
- Ehuneko kengarriak txikiagoak dira, bai pertsona fisikoentzat, bai juridikoentzat, baina kenkariaren oinarriari aplikatu beharreko kenkari-ehunekoak handiagoak dira.
Lurraldeen arteko desberdintasunetatik haratago, badirudi zerga-araudia mezenasgorako pizgarriak hobetzeko bidean aurrera doala, bai eta ekimen pribatuak hirugarren sektore sozialaren jasangarritasun ekonomikoan duen pisua ere.
Bibliografia
Fernández, B., Mañas, E., Gallo, M. T., & Benito, A. (2023). Barómetro de la filantropía privada en España. Asociación Española de Fundraising.
Fundació Ferrer i Guàrdia. (2023). La financiación de las entidades del tercer sector de acción social. Transformación y mejora de las fuentes de financiación. Fundació Ferrer i Guàrdia.
Martín Dégano, I. (2024). Análisis de las novedades en los incentivos fiscales al mecenazgo tras el Real Decreto-Ley 6/2023, de 19 de diciembre. Revista de Contabilidad y Tributación. CEF, 492, 57-98.
[1] Ez ditugu hemen sartzen hiru lurraldeetan sortutako xedapenak, foru-arauetako zenbait agindu aldatu dituztenak.
[2] https://www.fundaciones.org/es/noticias-aef/aprobacion-reforma-mecenazgo-19122023