Egilea: Hirugarren Sektore Sozialaren Euskal Behatokia
Laburreko zenbakia: 1/2025

Nahi ez den bakardadea gizarte-erronka gisa

Nahi ez den bakardadea gure gizarteen erronka sozial konplexu eta garrantzitsuenetako bat bihurtu da. Nahi ez den bakardadea pertzepzio subjektibo negatibo bat da, “pertsona batek nahi dituen gizarte-harremanen kantitatearen edo kalitatearen eta benetan duenaren arteko desorekak” eragindakoa (Behatuz, 2023). Batzuetan, gizarte-isolamenduarekin nahastu ohi da, “kontaktu sozialen funtsezko gabezia” bezala ulertuta, eta “modu objektiboan neur daiteke” (Nagusi Intelligence Center, 2023, 40). Bi kontzeptu desberdin dira, nahiz eta erlazionatuak izan, eta bereizita jorratu behar dira.

Nahi ez den bakardadea hainbat faktoreri lotuta dago. Batzuk gizarte-izaerakoak dira, hala nola, familia-egitura garaikideetan gertatutako aldaketa sakonak (pertsona bakarreko etxeen hazkundea), migrazio-prozesuak egiten dituzten pertsonek laguntza-sare hurbilik ez izatea, edo gailu teknologikoen eta gizarte-sareen hedapena, zeinak, beste pertsona batzuekin konekta bagaitezke ere, gure ohiko harreman-sareekiko deskonexio emozionala eragin baitezakete. Beste faktore batzuk indibidualak izan daitezke, hala nola adina (zahartzeak parte-hartze soziala mugatzen du), maite diren pertsonen galera edo urruntzea (alarguntasuna edo senideekiko distantzia fisikoa) edo osasun-arazo jakin batzuk (gaixotasun kronikoek edo mugikortasun urriko egoerek isolamendu-sentsazioa larriagotzen dute).

Nahi ez den bakardadeak era askotako ondorioak eragin ditzake. Psikologiari dagokionez, depresioa, antsietatea edo autoestimu txikia eragin dezake. Ikuspegi fisikotik, nahi ez den bakardadea gaixotasun kardiobaskularren eta narriadura kognitiboaren arrisku-faktore bat da, eta, era berean, heriotza goiztiarraren arriskua areagotu dezake. Azken batean, arazo sozial horrek inplikazio garrantzitsuak dakartza pertsonen osasunean eta bizi-kalitatean.

Gainera, eragin sozial handia du, gizarte-kohesioa murrizten duelako eta parte-hartze komunitarioari eragiten diolako, gizarte-ehuna ahulduz. Azkenik, nahi ez den bakardadeak eragin ekonomiko handia du. Nahi ez den bakardadearen estatuko behatokiak (2023) egindako txostenaren arabera, Espainian nahi ez den bakardadearen kostua 14.141 milioi eurokoa dela ondorioztatu da, osasun-zerbitzuen eta gizarte-arretaren hazkundearen eta produktibitate-galeren ondorioz (BPGren % 1,17).

Nahi gabeko bakardadea Euskadin

Hirugarren Sektore Sozialaren Euskal Behatokiak 2020an egin zuen Covid-19aren eragina Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialeko erakundeetan izeneko txostenean, Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialeko erakundeen % 60,3k konfinamendu-egoerak nahi gabeko bakardade-egoerak edo laguntzarik eza larriagotu zituela sumatu zuten pandemiaren lehen asteetan. Hurrengo urtean, Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialaren 2021eko Barometroan ehunekoa pixka bat murriztu zen % 57,7ra, baina erakundeen lanak pandemiaren inpaktuak eragindako problematiken mahai gainean jarri zituen, hala nola arrakala digitalarekin, hezkuntza-arrakalarekin, osasun mentaleko arazoen gorakadarekin eta, jakina, nahi ez zen bakardadearekin eta gizarte-isolamenduarekin lotutakoak. Azken problematika hori Covid-19aren krisiaren ondorengo urte hauetan azpimarratu da.

Horrela, Euskadin nahi ez den bakardadea, Estatuan eta Europar Batasunean bezala, lehen mailako erronka sozial gisa mantentzen da, Euskal Autonomia Erkidegoan 2024an egin zen Nahi ez den bakardadearen Barometroan jasotako datuek erakusten dutenez. Jarraian, Barometro honetan jasotako EAEko datu nagusietako batzuk eskaintzen ditugu.

Nahi ez den bakardadearen prebalentzia:

  1. a) Oro har:
  • Biztanleriaren % 14,5ek nahi gabeko bakardadea pairatzen du Euskadin, estatuko batez bestekoa baino datu txikiagoak ( % 20).
  • Euskadiko bakardade kronikoa % 12,1ekoa da, estatuko batez bestekoaren azpitik ( % 13,5)
  • Bakardadea pairatzen duten pertsonen % 83,4k bi urte baino gehiago daramate egoera horretan.
  1. b) Gizonen eta emakumeen artean: ohikoagoa da emakumeen artean gizonen artean baino, emakumeen % 15,8 eta gizonen artean % 13,1.
  2. c) Bizitza osoan zehar:
  • EAEko herritarren % 34,4k bakardadea pairatu du bizitzako uneren batean, eta datu horiek estatuko batez bestekoaren azpitik daude ( % 49,3).
  • Bereziki hedatuta dago gazteen artean ( % 29,5), eta horien prebalentzia txikiagoa da adinekoen artean ( % 11,5).

Lotutako faktoreak:

  1. Mundu digitala: nagusiki baliabide digitalen bidez komunikatzen direnen artean bakardadea askoz gehiago sufritzen dute. Alde hori nabarmenagoa da Euskadin, nagusiki online komunikatzen diren pertsonen artean prebalentziak nabarmen egin baitu gora, senideekin edo lagunekin aurrez aurre komunikatzen direnen aldean.
  2. Etxean: bakarrik bizi diren euskal herritarren % 26k bakardadea sentitzen dute, estatuko batez bestekoaren azpitik ( % 34,5).
  3. Osasun mentala: Euskadin osasun mentaleko arazoak dituzten 2 pertsonatik 1ek bakardadea du.
  4. Habitata eta udalerriaren tamaina: 100.000 biztanletik gorako udalerrietan bizi direnek nahi ez duten bakardadearen prebalentzia handiagoa dute ( % 21,5), 20.000 biztanletik beherako udalerrietan bizi direnen aldean ( % 15,8) eta 20.000 eta 100.000 biztanle arteko udalerrietan bizi direnen aldean ( % 12,2).
  5. Ahalmen ekonomikoa: Nahi ez den bakardadea ia lau aldiz ohikoagoa da hilaren amaierara zailtasunez iristen diren etxekoen unitateetan ( % 29,6) erraz iristen direnetan baino ( % 7,9). Alde hori Espainia osoaren oso antzekoa da, hilabete amaierara zailtasunez iristen diren pertsonen % 30,1ek nahi gabeko bakardadea jasaten baitute.
  6. Hezkuntza: Euskadin goi-mailako hezkuntza duten pertsonen artean bakardadearen prebalentzia goi-mailako hezkuntzarik gabekoena baino dezente txikiagoa da ( % 11,0 eta % 17,3, hurrenez hurren). Estatu osoarekin alderatuta, nahi ez den bakardadearen prebalentzia txikiagoa da Euskadin, bai goi-mailako hezkuntzarik gabekoentzat ( % 22,8 Espainian eta % 17,3 Euskadin), bai goi-mailako hezkuntza dutenentzat ( % 14,7 Espainian eta % 11,0 Euskadin).
  7. Jatorria: atzerritar jatorriko biztanleen % 30,2k nahi ez den bakardadea pairatzen du Euskadin, eta datu hori Estatuko batez bestekoa ( % 32,5) baino zertxobait txikiagoa da.
  8. Desgaitasuna: Euskadin nahi ez den bakardadearen prebalentzia estatuko batez bestekoaren berdina da, % 50,6 bi kasuetan.

Politika publikoak nahi ez den bakardade-materialean

Orain arte azaldutakoak ohartarazten digu nahi ez den bakardadea dimentsio eta faktore anitzeko fenomenoa dela, eta horretarako beharrezkoa dela politikak eta estrategiak inplementatzea, ikuspegi eta erantzun askotatik. Jarraian, berrikusitako bibliografiatik eta esperientzietatik ateratako erantzun horietako batzuk azalduko ditugu labur-labur, eta, ondoren, Euskadin ezartzen ari diren estrategia nagusiak azaletik azalduko ditugu.

Nahi ez den bakardadearen aurreko erantzunak

Nahi ez den bakardadearen erronkari aurre egiteko erantzunak hiru ikuspegi nagusirekin lotzen dira: prebentzioa, detekzioa eta esku-hartzea.

Hona hemen erantzun horien adibide batzuk:

  1. Laguntza-programak: boluntarioen edo profesionalen bisiten bidez aurrez aurreko elkarreragina errazten duten ekimenak, gizarte-loturak eta harreman esanguratsuak sortzea sustatzeko.
  2. Teknologien erabilera sustatzea, bereziki nahi ez den bakardadean dauden adinekoen kasuan. Hala, adinekoek telefono mugikorrak, sare sozialak eta plataforma digitalak erabiltzen ikas dezaten tailerrak eta trebakuntzak garatu dira, beren familia- eta gizarte-sareekin edo komunitate-zerbitzuekin modu autonomoan konektatu ahal izateko.
  3. Belaunaldien arteko espazioak sortzea. Kultura-, hezkuntza- edo jolas-jardueren bidez gazteen eta adinekoen arteko trukea sustatzeko diseinatutako espazioak dira. Ekimen horien helburua belaunaldien arteko harremanak aberastea da, estereotipoak murriztuz eta komunitate-sarea indartuz.
  4. Telelaguntza-zerbitzuak. Adinekoei larrialdietan laguntza eskatzeko eta laguntza emozionala jasotzeko aukera ematen dieten tresna teknologikoak dira, segurtasuna ematen dutenak.
  5. Kultura- eta jolas-jarduerak. Hemen mota guztietako jarduerak sartzen dira, hala nola tailerrak, eskolak, musika-ekitaldiak, irteerak, txangoak eta abar, partaidetza aktiboa sustatzea, gizarteratzea sustatzea eta kide izatearen zentzua areagotzea helburu dutenak.
  6. Bakardadearen detekzio goiztiarra. Nahi ez den bakardadea pairatzeko arriskuan dauden pertsonak identifikatzeko estrategiak dira, pertsona horiek izena ematen duten komunitatean jarraipena eginez.
  7. Sentsibilizazio komunitarioa, esate baterako, bakardadearen ondorioei buruzko informazioa ematen duten eta bakardadea pairatzen duten pertsonekiko enpatia sustatzen duten kontzientziazio-kanpainen bidez.

Euskadin nahi ez den bakardadeari aurre egiteko estrategia publikoak

XII. Legegintzaldian (2020-2024), Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak (Ongizate, Gazteria eta Erronka Demografiko Saila XIII. Legegintzaldi honetan), Behatuz Gizarte Zerbitzuen Euskal Behatokiak antolatuta, nahi ez diren bakardadeak detekzioari eta jorratzeari buruzko lehen Behatuz Topaketa bultzatu zuen[1]. Bertan, erakunde publikoek, gizarte-zerbitzuen arloko adituek eta Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialeko erakundeek parte hartu zuten, eta nahi ez den bakardade ari aurre egiteko ezagutzak, ikaskuntza eta esperientziak trukatu zituzten. Truke horri esker, etorkizuneko euskal estrategia bat eraikitzeko oinarriak ezarri ahal izan ziren, Nerea Melgosa sailburuak adierazi zuen bezala, “dauden ekimenekin lotuta, baita Europa mailan ere, eta abian dauden foru- eta toki-estrategiekin lerrokatuta”[2].

Jardunaldian, sailburuak, bertan ateratako ondorioetatik abiatuta, bost neurri proposatu zituen Euskadin nahi ez den bakardadeari aurre egiteko:

  1. esperientzien eta ekimenen sare bat sortzea, beharrak eta inplikatutako eragileak identifikatzeko. Ildo horretan, Behatuz Gizarte Zerbitzuen Euskal Behatokiak bakardadeari aurre egiteko ekimenen mapa bat jarri du abian, “EAEn bakardadeari aurre egiteko garatu diren ekimenak biltzen eta horietara iristeko aukera ematen duen lankidetza-tresna, prebentzioaren, detekzioaren eta abordatzearen ardatzetatik abiatuta”.
  2. bakardade mota guztiak jorratuko dituen ikuspegi integral bat hartzea, Behatuzek landutako nahi ez den bakardadeei buruzko Gizarteratuz monografikoan (2023ko ekaina) adierazten den bezala, bai alderdi pertsonalenak eta subjektiboenak, bai nahi gabeko bakardade-egoeren atzean egon daitezkeen egiturazko alderdiak (familia, gizarte-harremanak, erakunde-sarea…) barne hartuz.
  3. Bakardadearen prebentzioan eta detekzio goiztiarrean eragitea, eta horri ekitea.
  4. Lotura komunitarioen forma berriak indartzea eta eraikitzea.
  5. eta ikerketa sustatzea eta ezagutza partekatzea.

Era berean, Behatuzen aipatutako Gizarteratuz monografikoak jardunalditik ateratako beste ondorio batzuk ere jasotzen zituen, sailburuak adierazitakoen ildotik, nahi ez den bakardadearen aurrean euskal estrategia baten oinarri izan zitezkeenak. Hona hemen horietako batzuk:

  1. Estrategia bizi-ziklora bideratzea, adinekoak ez ezik, beste adin-talde batzuk ere kontuan hartuta, hala nola haurrak (bereziki, tratu txarrak edo eskola-jazarpena jasaten dituztenak) edo familia-sarerik gabeko gazteak.
  2. Ebidentzia zientifikoa sartzea jarduerak diseinatzeko gida gisa, eta, beraz, beharrezkoa da azterlan espezifikoak bultzatzea, esku-hartzeak mapeatzea eta ebaluatzea, eta sortutako ezagutza partekatzea, EAEn lortutakoaren eta Europar Batasunean Europako Batzordearen Ikerketa Zentro Bateratuak (Joint Research Centre) sortutakoaren arteko konparazioa ahalbidetuz.
  3. Jarduerek gizarte-laguntza indartu beharko lukete, baina, aldi berean, gizarte-teknologiek loturak sendotzeko dituzten aukerak integratu.
  4. Estrategiak profil profesional berriak (gizarte-lokailuak) definitzea eskatuko luke, bai eta gizarte-zerbitzuetako profesionalak eta esparruen (esaterako, soziosanitarioa) eta boluntarioen arteko elkarreraginerako beste gune batzuetako profesionalak prestatzea ere.
  5. Ekimenak esku-hartzearen xede diren pertsonengandik hurbilen dagoen testuingurura egokitu beharko lirateke, eta, horretarako, abian jarri beharko liratekeen tokiko ekosistemetan oinarritu beharko lirateke. Ekosistema horiek auzo edo udalerri bakoitzean kokatutako erakunde publikoek eta hirugarren sektore sozialak sarean egindako lanak osatuko lituzkete. Beraz, beharrezkoa da sektore publikoaren eta sozialaren artean sinergiak eta aliantzak sortzea, bat etorriz Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialaren maiatzaren 12ko 6/2016 Legeak ezarritako interes orokorreko jardueretan lankidetza publiko-soziala sustatzearekin (ikus III. kapitulua) eta Eusko Jaurlaritzak bultzatutako Euskadiko Hirugarren Sektore Soziala Sustatzeko Estrategian jarraituta (ikus Euskadiko Hirugarren Sektore Soziala Sustatzeko Estrategiaren 2021-2024 Legegintzaldirako Planaren 7. jarduketa), bai eta arreta-eredu komunitarioarekin ere, gizarte-zerbitzuei buruzko abenduaren 5eko 12/2008 Legean ezarritakoa (ikus I. titulua, (8. irudia).
  6. Estrategia epe luzerako garatu beharko litzateke, legegintzaldia gaindituz, erronka demografikorako estrategiak jarduten duen denbora-esparruaren ildoarekin bat etorriz.

Nahi ez den bakardadeari aurre egiteko euskal estrategia bat ezartzearen aldeko apustu horretatik abiatuta, Eusko Jaurlaritzaren XIII. legegintzaldiko gobernu-programak, 2024ko ekainean hasi zenak, ekimen garrantzitsu bat sartu du, aipatutako elementuak artikulatzen dituena. Hain zuzen ere, 11. konpromisoaren barruan (“Zaintza-eredu berria sustatzea, zainketen aldeko herrialde-itun baten bidez”), Ongizate, Gazteria eta Erronka Demografikoaren Sailari baitagokio, 8. ekimena sartu da: “Bizitzaren etapa guztietan nahi ez den bakardadearen aurkako programa espezifiko bat abian jartzea, zainketa-komunitatearen ikuspegitik, Eusko Jaurlaritzaren lidergoarekin, udalekin eta foru-aldundiekin lankidetzan eta hirugarren sektore sozialaren eskutik, egoera horien ikuspegi zabal eta global batetik eta garapen komunitarioan eraginez”.

Duela gutxi, Imanol Pradales lehendakariak iragarri zuen, hain zuzen ere, bizitzaren etapa guztietan nahi ez den bakardadearen aurkako programa espezifiko bat garatuko zela, udalekin, foru-aldundiekin eta hirugarren sektore sozialeko ordezkariekin elkarlanean[3].

Nahi ez den bakardadeari aurre egiteko programa baten aldeko apustu horrek bat egiten du foru-aldundiek bultzatutako lurralde-estrategiekin. Araban, lurralde horretako Foru Aldundiak Araba a punto jarri du abian, “adineko askok pairatzen duten nahi ez den bakardadeari aurre egiteko eraikuntza kolektiboko estrategia” abiarazteko. Ekimenak gizarte-babesa indartzea du helburu, sareko lanetik abiatuta, eragile publiko zein pribatuen, komunitate antolatuaren eta hala nahi duten norbanakoen ikuspegi komunitarioarekin.

Gipuzkoan, Gipuzkoako Foru Aldundiaren 2024-2027 Plan Estrategikoak ekintza-ildo bat jasotzen du: “nahi ez den bakardadea saihesteko politikak bultzatzea, sare publiko, komunitario eta pribatuaren koordinazio-sarea bultzatuz” (1.1.4 ildoa). Esparru estrategiko horrekin batera, eta kronologikoki esparru horren aurrekoa, Gipuzkoako Foru Aldundiak Hariak izeneko estrategia garatu du Adinberritik bakardadeari aurre egiteko. Estrategia horren lehen jarduera-plana 2022-2026 denbora-esparruan kokatzen da. Estrategia horren foku nagusia adinekoak eta zahartze-prozesuak dira, ez modu esklusiboan, eta erakunde publikoen (hainbat mailatan), hirugarren sektore sozialeko erakundeen, boluntarioen eta enpresen arteko ikuspegi itundu eta kolaboratibo batetik ere egiten du.

Azkenik, Bizkaiak duela gutxi (2024) bat egin du beste lurraldeekin, BizkaiSarek nahi ez uen bakardadearen aurkako estrategia bultzatuta. Nahi ez den bakardadearen aurkako eta kudeaketa komunitarioaren aldeko etorkizuneko udal eta eskualde planei aplikatzeko metodologia bat egitea aurreikusten du estrategiak. Ekimena bost udalerritan hasiko da, eta horietan egingo dira kohesiorako eta bakardadeari aurrea hartzeko lehen planak. Plan horietan oinarrituko da, ondoren, Bizkaiko gainerako udalerrietan aplikatu ahal izango den metodologia. Planak EHSSko bi erakunderekin batera egingo dira, Agintzari eta SSI Taldea, nahi ez den bakardadeari aurre egiten esperientzia dutenak. Era berean, Bizkaiko Foru Aldundiak milioi bat euro inguruko dirulaguntza dekretu bat aldarrikatzea aurreikusten du, arlo horretan jarduerak garatzen dituzten erakundeen 2025 ekimenetan laguntzeko. Beste lurraldeetan bezala, BizkaiSarek ikuspegi komunitarioaren eta erakunde publikoen, pertsonen eta hirugarren sektore sozialeko erakundeen arteko lanaren aldeko apustua egiten du.

Foru-ekimen horiek ez dira Euskadin garatzen ari diren jarduera publiko bakarrak. Hainbat udalerrik ere hainbat programa bultzatu dituzte nahi ez den bakardadeari aurre egiteko. Adibide pare bat aipatzearren, Piztu zure auzoa aipa daiteke, Gasteizen. Proiektu hori 2016an hasi zen, eta zaurgarritasun-egoerak bizi dituzten adinekoekin harremanetan jartzeko balio du, bakardadeari aurre egiteko helburuarekin. Edo Bakardadeak Eskola Laudion eta Bastidan, nahi ez den bakardade-egoerak prebenitzeko berariaz diseinatutako topagunea eta ikaskuntza-gunea.

Euskadin nahi ez den bakardadearen erronkari aurre egitea lankidetza publiko-sozialetik: sei ekimen

Aurreko atalean azaldutako estrategia eta ekimenek agerian uzten dituzte hainbat eragileren arteko lanaren garrantzia eta hirugarren sektore sozialak komunitate-eragile gisa jokatzen duen rol garrantzitsua, nahi ez den bakardaderen erronkari aurre egiteko. Atal honetan, sektore publikoak eta sozialak arazo horri ematen dioten erantzun partekatuan duten erantzukizunean jarriko dugu arreta.

Ildo horretan, Euskal Autonomia Erkidegoan nahi ez den bakardadearen barometroaren arabera (2024, Nahi ez den bakardadearen estatuko behatokia), euskal gizartearen gehiengoak ( % 92,8) uste du bakardadearen aurkako borrokak lehentasuna izan behar duela administrazio publikoentzat ( % 56,9 oso ados dago baieztapen horrekin, eta % 35,9 nahiko ados dago).

Era berean, azterlan horren arabera, GKEak dira nahi ez den bakardadearen aurkako borrokarako erakunderik baloratuena, bai Euskadin, bai Estatu osoan. Gure autonomia-erkidegoan, EAEko biztanleen % 40,9k uste du erakunde horiek egiten dutela ahalegin handiena nahi ez den bakardadeari aurre egiteko (ikus 67. or.), eta ondoren, udal-gobernua ( % 36,9) eta autonomia-erkidegoa ( % 32,3).

Euskadiko Hirugarren Sektore Soziala eta Administrazio Publikoak dira, beraz, txosten honen arabera, nahi ez den bakardadeari aurre egiteko bi eragile nagusiak. Aurreko atalean, azaletik ikusi dugu herri-administrazioek gai horri emandako garrantzia, aipatutako estrategia eta ekimenetan oinarritutako adibideen bidez. Hala ere, Euskadiko Hirugarren Sektore Sozialak ere kezka agertu du gai horren inguruan. Esate baterako, 2024ko apirilean egindako hauteskunde autonomikoen esparruan, Sareen Sareak dokumentu bat egin zuen alderdi politikoei igorritako proposamen sozialekin. Proposamenek hainbat gairi buruzko ekintza ugari biltzen zituzten (eskubideak, etxebizitza, pobrezia eta bazterketa, diskriminazioa, osasuna…). Bertan, sektoreak problematika horrekiko duen kezkaren adierazgarri, honako hau eskatzen zen: “nahi ez den bakardadeari aurre egitea, adin eta egoera guztietan, prebentzioz eta belaunaldien artean, zeharkako neurriekin koordinatutako erantzunak emanez eta pertsonen bizi-kalitatean eragin handiena eta ondorio ekonomiko handienak dituzten alderdiak lehenetsiz”.

Baina arazo sozial horri aurre egiteko sektoreak duen partaidetza eta konpromisoa argi eta garbi ikus daiteke sektoreak administrazio publikoekin lankidetzan garatutako edo parte hartutako hainbat ekimen eta esperientziatan. Jarraian, sei adibide jarriko ditugu, Behatuzek bultzatutako nahi ez den bakardadeari buruzko ekimenen mapatik ateratakoak. Ekimen horiek zabaldu eta dibertsifikatu egingo dira euskal estrategia eta lurralde-homologoak hedatu ahala.

  1. Adinkide – Gipuzkoako hainbat udal: Grandes Vecinos Proiektua

Adinkide boluntarioen erakunde bat da, eta adinekoen nahi ez den bakardadearen aurka borrokatzen du boluntarioen bidez. 2015ean, Grandes vecinos proiektua jarri zuen martxan. Proiektuak aukera ematen du adineko pertsonak adin desberdinetako bizilagunekin harremanetan jartzeko, eguneroko jarduerak partekatzeko eta une jakin batzuetan laguntza emateko. Horrela, lotura sozialak sortzen eta auzoko adinekoen bakardadea arintzen eta haien bizi-kalitatea hobetzen laguntzen da[4].

Proiektua Donostian, Pasaian, Urretxun edo Azpeitian inplementatu da.

  1. Agintzari – Euskadiko hainbat udal: Teknoadineko Landalab

Proiektu honen helburua bakarrik dauden adinekoak detektatzea eta babestea da. Agintzarik[5] garatutako Teknoadineko[6] informazio-sistema du. Sistema hori udaleko gizarte-zerbitzuetan instalatuta dago, eta, udal-gailuak eskuragarri dituen hainbat informazio-iturriren azterketatik abiatuta, bakardadeari eta gizarte-isolamenduari lotutako kalteberatasuna eta arriskua ebaluatzeko aukera ematen du[7].

Proiektuak, halaber, dagokion udalerriak dituen baliabide eta sare komunitarioen indarguneen eta ahulezien azterketa kualitatibo bat jasotzen du, funtsezko eragile komunitarioak identifikatuz (auzozainak), bakardadean edo bertan erortzeko arriskuan egon daitezkeen adinekoak identifikatzeko eta horiekin loturak sortzeko[8].

Proiektu hau Amasa-Villabonan[9] (Gipuzkoa), Urduñan[10] eta Orozkon[11] (Bizkaia) garatu da.

  1. Tendel Elkartea – Bilboko Udala (Bilbao Ekintza): Zurekin proiektua

Bilboko Otxarkoaga auzoko gazteen garapen sozial, pertsonal eta laborala bultzatzen duen Tendel elkartearekin lankidetzan, Bilbao Ekintza udal sozietateak Zurekin proiektua garatu du. Proiektu honek aukera ematen du Otxarkoagako 30 urtetik beherako gazte langabeen enplegagarritasuna ahalbidetzeko, sektore soziosanitarioarekin lotutako prestakuntzarik gabe, adinekoei laguntzeko, aurretiazko prestakuntza-prozesu baten eta 6 hilabeteko kontratazioaren bidez.

Enplegatuek nahi ez duten bakardade-egoeran dauden adinekoei laguntzen diete, haien autonomia pertsonala bultzatuz eta komunitatean parte hartzea sustatuz[12].

  1. SSI taldea – BBK Fundazioa – Arrigorriaga eta Ermuko udalak: Bizkaia Saretu

Bizkaia Saretu SSI Taldeak[13] bultzatutako proiektua da, BBK Fundazioak babestua eta Arrigorriagan eta Ermuan (Bizkaia) inplementatua; beraz, lankidetza publiko-pribatu-sozialetik garatutako proiektua da.

Proiektuaren ardatza da isolamenduaren aurkako eragileen sare bat eratzea, dinamizatzea eta sortzea. Sare hori adinekoek edo, oro har, herritarrek osatuko dute, eta beren lurraldearekin eta gizartearekin konprometituta egongo dira, ingurune hurbilean bakardadea garaiz detektatzeko eta prebenitzeko. Eragileen sarea aldian-aldian biltzen da, udalerrian nahi ez den bakardadea prebenitzeko proiektuak asmatu eta diseinatzeko. Proiektu horiek, ondoren, auzo jakin batean ezarriko dira[14].

  1. Maitelan – Hernaniko Udala: Auzozaintza programa

Bakarrik dauden adinekoei zuzendutako laguntza-programa bat da. Programak hiru foku ditu:

  1. Adinekoek, zainduta egoteaz gain, beren bizitza modu autonomoan egin dezaten bilatzen duen sare bat sortzea, bizi diren komunitatean lotura gal ez dezaten.
  2. Kalteberatasun-egoeran dauden zaintzaileen lan-baldintzak duintzea, Maitelan gizarte-ekimeneko kooperatibarekin hitzarmena sinatuz, laneratzeko eta euskalduntzeko prestakuntzak eskainiz lanaldiaren barruan.
  3. Zaintzari edo jarduerak antolatzeari buruzko hausnarketa bultzatzeko herritar talde bat martxan jartzea[15].
  4. Zabalduz – Legorretako Udala: Herria Bidelagun

Legorretako Udaleko gizarte-zerbitzuak Zabalduz gizarte-ekimeneko kooperatibako teknikariekin koordinatzea eskatzen duen programa da.

Programak sare publiko-komunitario bat osatu nahi du (herritarren eta tokiko eragileen borondatezko partaidetzarekin), herrian bakardade-egoerak detektatzeko eta horiei aurre egiteko, bakardade-egoera ahulean dauden pertsonentzako esku-hartze sozialeko laguntza-zerbitzu bat abian jarriz. Zerbitzu honen bidez, egoera horretan dauden pertsonek gizarte-harremanak landu, autonomia eskuratu eta udalerriko dinamiketan parte har dezaten bilatzen da[16].

Bibliografía

Behatuz. Gizarte Zerbitzuen Euskal Behatokia (2023). Nahi ez diren bakardadeak. Gizarteratuz monografikoak. https://www.gizarteratuz.eus/es/dosieres/ver/soledades-no-deseadas/5/#

Casal, B., Rivera, B., & Rodríguez-Míguez, E. (2023). El coste de la soledad no deseada en España. Observatorio Estatal de la Soledad No Deseada.  https://www.soledades.es/sites/default/files/contenidos/Estudio%20El%20coste%20de%20la%20soledad%20no%20deseada%20en%20Espa%C3%B1a_3.pdf

Fantova Azcoaga, F. (2021). Enfoque y abordaje de la soledad no deseada. Bartzelonako Udala. https://ajuntament.barcelona.cat/dretssocials/sites/default/files/arxius-documents/soledad-article-fernando-fantova-enfoque-abordaje-soledad-no-deseada.pdf

Fernández de Larrinoa, P. P., Ortiz, N., Castro, M. del P., Zalbidea, A., & Gómez, H. (2024). Combatiendo la vivencia de soledad en las personas mayores. BBK Banku Fundazioa. https://www.bbk.eus/wp-content/uploads/2024/06/MAQUETA-BILINGUE-CAS.pdf

Nagusi Intelligence Center. (2023). ¿Cómo combatir la soledad no deseada en personas mayores?  Bizkaiko Foru Aldundia.

https://www.bizkaia.eus/documents/9027320/11569571/04_Soledad_No_Deseada_ES.pdf

Tuñón, A., Ruíz, R., Fernández, L. I., & Fernández-Trujillo, F. (2024). Barómetro de la soledad no deseada en el País Vasco 2024. Observatorio Estatal de la Soledad No Deseada. https://www.soledades.es/sites/default/files/contenidos/Informe%20bar%C3%B3metro%20de%20la%20soledad%20en%20Pa%C3%ADs%20Vasco%202024.pdf

 

 

[1] Topaketa hau, “Bakardadeak: detekzioa eta abordatzea” lelopean, 2023ko maiatzaren 18an ospatu zen Bilbon. Programa eta edukiak hemen ikus daitezke: https://www.behatuz.eus/es/topaketak/ver/soledades-deteccion-y-abordaje/13/

[2] https://www.irekia.euskadi.eus/eu/news/85745-gobierno-vasco-propone-cinco-medidas-basadas-experiencia-internacional-para-crear-una-estrategia-contra-soledad-deseada

[3] https://efe.com/pais-vasco/2024-12-17/lehendakari-soledad-pradales/

[4] Informazio osatuagoa esteka hauetan ikus daiteke:

https://www.behatokuz.eus/eu/ekimenak/ikusi/bizilagun-taldeak/35

https://www.adinberri.eus/eu/-/auzoak-1

[5] Era berean, Agintzarik eta Bogan taldea osatzen duten gainerako gizarte-ekimeneko kooperatibek, hala nola Hirubek, Zabalduzek eta Zakanek, Auzosare garatu dute, zaintza-sare publiko-komunitario bat aktibatuz bakardade- eta bazterketa-egoerak detektatzeko programa. Informazio gehiago hemen ikus daiteke: https://auzosare.eus/eu

[6] Teknoadinekoari buruzko informazio gehiago hemen: https://www.behatuz.eus/eu/iniciativas/ver/teknoadineko/10/Hemen ere ikus daiteke: https://hariak.adinberri.eus/eu/w/teknoadineko-1

[7] Tekonoadineko ere sartu du Agintzarik nahi ez den bakardadeari buruzko beste proiektu batzuetan, hala nola Izarraitz proiektua, Zestoako (Gipuzkoa) Udalarekin lankidetzan: https://www.behatuz.eus/eu/iniciativas/ver/proyecto-izarraitz/27 /; edo BBK Behari programa, BBKrekin batera Basauriko Udalarekin batera sustatua: https://ados.basauri.eus/es/component/content/article/11-noticias/18-proyecto-bbk-behen-basauri

[8] Informazio gehiago hemen ikus daiteke: https://hazi.eus/wp-content/uploads/mila_lopez.pdf

[9] https://villabona.eus/eu/berriak/3086-proiektu-landalab-itzulera-amasa-villabona.html

[10] https://www.urduna.com/es-ES/Noticias/Paginas/20210920-indargarriak-adinekoak-bitartekoa-programa-landalab.aspx

[11] https://www.orozkoudala.com/es-ES/Noticias/Paginas/20210707-Continua-la-proteccion-de-las -personas-mayores-en-Orozko.aspx

[12] Proiektu honi buruzko informazio gehiago hemen ikus daiteke: https://www.bilbao.eus/cs/Satellite?c=BIO_Noticia_FA&cid=1279232881956&language=eu&pageid=3000005580&pagename=Bilbaonet%2FBIO_Noticia_FA%2FBIO_Noticia

[13] SSIk nahi ez den bakardadearen esparruan garatutako beste proiektu batzuk dira “Mirada Activa Berria”, Bilboko Udalarekin lankidetzan (https://grupossi.es/proyectos-sociosanitarios/mirada-activa-berria /), edo “Begirada Adia”, Barakaldoko Udalarekin lankidetzan (https://grupossi.es/noticias/begirada-adia-barakaldo /). Gainera, SSI Taldeak, Agintzarirekin batera eta Ermuko Udalarekin eta BBK Fundazioarekin lankidetzan, “Ermua Sarean | En Red” proiektua bultzatzen du, Ermuko 65 urtetik gorako pertsonen artean nahi ez diren bakardade-egoerak identifikatzea helburu duen proiektua, ondoren horri heldu eta aurre egiteko politika publikoak diseinatu ahal izateko. Informazio gehiago: https://www.ermua.eus/eu/berriak/ermua-sarean-red-contra-soledad-no-deseada-personas-mayores

[14] Proiektu honi buruzko informazio gehiago hemen ikus daiteke: https://grupossi.es/soledad-bizkaia-saretu/#bizkaia-saretu Hemen ere: https://www.behatuz.eus/eu/iniciativas/ver/bizkaia-saretu-ii/8/

[15] Proiektu honi buruzko informazio gehiago hemen ikus daiteke: https://hernaniburujabe.eus/eu/burujabetza/zainketak/

[16] Proiektu honi buruzko informazio gehiago hemen ikus daiteke: https://www.legorreta.eus/es/todas-las-noticias/el-ayuntamiento/presenta-el-programa-herria-bidelagun-para-hacer -frente-a-la-soledad Hemen ere: https://www.behatuz.eus/eu/iniciativas/ver/herria-bidelagun/30 /