Laburreko zenbakia: 01/2021
Beldurra talde, erakunde, gizarte baten erdigunean kokatzen denean, errealitatea belzten duela dirudi. Pertsona guztiek horretan jartzen dute arreta, gertatzen ari den horren dimentsio guztietan zabalduz. Beldurra bihurtzen da interpretazioaren erdigunea eta definitzen duen pertsonaren eta moduaren arabera, banakako eta taldeko erantzun motak zehazten ditu.
Beldurra oinarrizko emozioetako bat da, eta era berean, ahaltsuena eta arriskutsuena ere bada. Oinarrizko erantzuna eta erantzun unibertsala da, espezie gisa, bizirauten eta aurrera egiten lagundu diguna. Gizateriaren historian zehar, genituen mehatxuez ohartarazi gaitu, eta ohartarazpen horri esker, ihes egin, gelditu edo eraso egin dugu, egoera bakoitzak eskatutakoaren arabera Beldurrak gainerako animaliekin batzen gaitu eta gure garun oinarrizkoenaren eta primitiboenaren parte da. Baina era berean, beldurra erreakzio kultural bat ere bada. Ikasitako interpretazioz, erritualez eta adierazpenez betetako erreakzioa, eta ingurune kolektiboetan eta erakundeetan kudeaketa errazteko erabili izan da, identitatea eta helburua betez, edo batzuetan, baita kudeaketa zailtzeko ere.
Erakunde batean, lantzen eta kudeatzen ez den beldurrak hura eusten duten oinarriak hondatuko ditu. Kolektiboan gertatzen den erreakzio indibiduala dela kontuan hartuta, modu kontzientean eta esplizituan erabili eta horri aurre egiteak beldurraren bizipenaren iraupena identifikatzea eta zerbait errealean, lehendik dagoenean eta objektiboa izan daitekeenean oinarrituta dagoen aztertzea eskatzen du, edo bestela, erakundean gertatzen ari den zerbaitetan behar bezala oinarritu gabe eraikita dagoen.
Baina zehaztapen hori ez da erraza. Erakundeetan beldurra modu praktikoan kudeatzeko eta horri aurre egiteko zailtasuna beldur “likido” edo “nahasi” baten bizipena da. Ez da jakiten zeri zaion beldurra, baina beldurra izaten da. Formarik eta zehaztapenik gabeko “mamu” modukoa da, edo ezinezkoa dirudi hura topatzea behintzat. Beldurra, banakakoa eta taldekoa, forma eta adierazpena aldatuz doa, pertsonen eta bizipenen artean mugitzen da, orokorra eta orokortua da, mugarik gabekoa, zehaztu ezinezkoa, alde guztietatik irits daiteke… Beldur hori, askotan, gertatuko den horretan segurtasun-gabeziaz betetako bizipenen fruitua da, banaka eta taldean gertatzen diren aukerengatiko antsietatearena, etorriko den horri buruzko zalantzak, eta lan-eskakizunak, eskakizun profesionalak, bizitzakoak eta instituzionalak, arriskuenak eta garatu beharreko rolen edo funtzioen eskakizunenak.
Beldurraren mota honetako esperientziak, ibilbide luzeko erakundeetan edo zailtasunetan eta harreman-tentsioetan oinarritutako barne-bizipenak izan dituztenetan ohikoagoak direnak, pertsonen gainean eta erakundean kontrola (formala edo informala, ikusgarria edo ikusezina) gauzatzen duenak edo gauzatu nahi duenak modu kontzientean eragindakoak edo bilatutakoak izan ohi dira: gai garrantzitsuak oro har lantzen dira, azalpen etereoekin edo datu zehaztugabeekin; alderdi emozionala ukitzen duten eta pertsonengan inpaktua eragitea helburu duten mezuak edo irudiak igortzen dira; aurrez aurre dauden taldeak aurkezten dira, talde bat bestearen kontra, talde ona talde txarraren aurka, modu kontzientean polarizazio- eta kontrol-giroa sortuz; taldeetan banaketa sakontzen duten okerreko informazioak partekatzen dira, betiere, oso esaldi, lelo edo kontsigna sinpleak, orokorrak eta murriztuak erabiliz, aurka egiteko oso zailak direnak; pertsona zehatzak errudun bihurtzea lortu nahi da, “bekatari” gisa hartuz, eta erakundean gertatzen denaren erantzukizuna pertsona horien gain jartzea da helburua; emozionalki pertsonei dei egiten zaie banaka alderdi baten alde egin dezaten; izan ere, bat ona da eta irabazi egingo du, eta bestea txarra da, “arerioa”·eta galdu egingo du.
Beldur mota honetan ez du axola zerk sortu duen edo zein den mehatxu zehatza; garrantzia duena da pertsonak beldurrez mantentzea eta hori partekatzea, batzuk besteak “kutsatuz”. Izan ere, kontrola eta banakako eta taldeko izendapena sortzeko modua da, erakunde batekin edo taldeko dinamikekin lotutako pertsonen artean enpatia- eta konfiantza-markoak hausten dituena. Izan ere, pertsonek, konfiantza-gabezia oinarri hartuta, beste baldintza batzuetan (beldur zehatzagoa, edo beldurrik gabe) onartuko ez lituzketen egoerak onartzea laguntzen du. Botere-, eragin- eta erabilera-kontzientzia duen erakundearen edozein gunetatik sortu daitekeelako, eta ez du zertan agintaritza formal baten dinamikekin lotuta egon. Beldurrak barneratu egiten dira eta banakako, taldeko eta erakunde mailako zalantza-jokabideak sortzen dituzte. Erakundeak beren interes indibidual edo kolektiboetatik (gehienetan, informalak izaten dira eta bistan egoten ez direnak) gobernatu nahi dituzten eta haien gainean eta erakunde horiek osatzen dituzten pertsonengan boterea izan nahi duten horientzako testuinguru egokia dira. Botere horrek ez du loturarik izaten erakundeak bere nortasunean, estrategian eta kudeaketako oinarrietan finkatu dituen testuinguru formal esplizituekin eta interesekin.
Beldur horri aurre egitea da erakundeek duten barne-erronkatako bat. Benetan barne-enpatia hausten duen, pertsonak banatzen dituen, emozio funtsezkoenei dei egiten dien eta erakundeko errealitatearen sinpletzearen gainean eraikitzen den beldur-esperientziari heltzeko zailtasunak onartuz, beharrezkoa da zuzenean aurre egitea:
- Jakinda horrelako ezaugarriak dituen beldurrari aurre egiten ez bazaio, handitu egiten dela eta gero eta beldur gehiago sortzen duela.
- Dimentsio emozionala gizakiaren eta erakundearen izaeraren parte dela eta zaindu eta landu beharreko balioa duela ulertuta, hari entzuten ikasiz eta erakundeko harremanerako eta garapenerako baliabide bihurtuz.
- Gogoratuz beldurrak ere baduela asetze-efektua, eta berandu bada ere, iritsiko dela momentu bat pertsonek eta erakundeak “nahikoa da!” esango dutena neke efektibo eta emozionalak eraginda.
- Kasu bakoitzean galdetuz erakunde batean beldur horrek zeini egiten dion mesede, zer interes dauden beldurra eraikitzearen atzean.
- Onartuz beldur mota hau, zuzeneko liskarretik, edo borroka zehatz eta argudiatutik ihes egiten duelako, zuzenean kontrastatu behar dela, “aurrez” eta tinkotasunez, informazio argia eta zehatza emanda, argitasuna izanda jarreretan eta proposamenetan.
- Beldurra-lantzeko plan bat diseinatuz, nola kudeatu argi jakiteko, inprobisaziorik gabe.
- Ekimen eta erantzun kolektiboak bultzatuz, eta guztiz indibidualak direnak baztertuz; izan ere, beldurra modu egokian kolektibizatzea solidaritatearen esperientziarekin desegiteko modua izan daiteke.
- Beldurrari buruz zehatz hitz eginez, tabu eta esperientzia lauso ez bihurtzeko erantzukizunarekin, betiere, beldurra, ondo aurre egindakoa eta kudeatutakoa, oinarrizko erantzuna, indibiduala eta kolektiboa dela onartuz, eta horrek erakundeari eta pertsonei aurrera egiten, bizirik eta etorkizunarekin sentitzen lagun diezaieke.
- Emozio indartsuak aktibatuz, esate baterako, beldur mota horri aurka egiten dien, eten eta ezabatu egiten duten poza eta enpatia.
- Pertsonak entrenatuz, betiere, banaka, pertsona bakoitzak bere erantzukizuna onar dezan bere beldur pertsonalaren kontrolean eta berarekin lotutako jokabideetan.
- Erakunde-testuinguruak sortuz, beldurrak banaka kudea daitezen eta esperientzia positibo eta aurrerapen pertsonaleko eta erakunde mailako aurrerapeneko esperientzia bihur daitezen.
- Kontuan hartuta kulturak eta erakunde-egiturak beldurrari aurre egiten laguntzen duela, modu egokian edo desegokian bada ere.
Erakundeetan ezin da beldurra, batez ere beldur nahasi edo “likidoa” hori, geldiarazteko esperientzia gisa bizi. Ezin da hitz egiteko eta aurre egiteko beldurrik izan. Hori mugatzeak eta kudeatzeak esperientzia errealetan eta lehendik daudenetan kokatzea ahalbidetzen du, erakundean bizitzen ari diren egoeretan behar bezala oinarrituta, eta pertsonek eta erakundeek sortzeko eta berritzeko gaitasuna mantentzeko, eta zenbaitetan, sustatzeko ekarpen gisa hartzea. Ez da inoiz ahaztu behar oinarrizko emozioa, boteretsua eta arriskutsua dela, bizirauten eta aurrera egiten lagun dezakeena.
Webinar jardunaldia: beldurraren kudeaketa eta hirugarren sektore sozialeko erakundeetako aldaketa
Hortik aurrera, gaia ikuspegi marko eta orokor batekin hasiz landuko dugu, bi proposamen edo ikuspegirekin bat etorriko dena, erakundeetan benetan bizi diren koiuntura zehatzekin jarraitzeko (gogoeta estrategikoak, erabaki operatiboak, postu-aldaketak, pertsona aldaketak, lan-erabakiak, kontratazioak, kaleratzeak, lanpostu berria izatea, proiektuen aldaketak, rol-aldaketak, erreferentziako pertsonak aldatzea… Hainbeste gauza…). Beldurra sortzen duten koiunturak.