Ezbairik gabe, azken garaiotan (kliman, ekologian, demografian, ekonomian, geopolitikan, pandemian, gizartean eta balioetan) krisia bizi dugu, eta krisi zibilizatorioa da, edo hurbilagokoa, mendebaldeko modernitate kapitalistaren eredu zibilizatorioa.
Garai hau ziurgabetasun handiz bizitzea egokitu zaigu, larritasuna, antsietatea, beldurra eta paralisia lantzeko egokia, edo ihesbidea bere forma desberdinetan lantzeko. Defentsa-mekanismo ez oso eraginkorrak eta ez batere gomendagarriak konponbideak bilatzeko.
Krisi globala da hau, eta ekintza global hitzartua behar du gizateriak dituen erronka handiei erantzuteko. Garapen Iraunkorreko Helburuek (GJH) eta Nazio Batuen 2030 Agendak pertsonen, planetaren eta oparotasunaren aldeko ekintza-plan bat planteatzen dute.
Euskadik, baita Bizkaiak ere, Agenda hau betetzeko eta ahalik eta gehien erabiltzeko konpromisoa hartu dugu, hemendik 2030erako gure mundua leku hobean eraldatzeko, 2015ean NBEren egoitzan onartutako ebazpenean dioen bezala. Eta gakoa, nire ustez, eraldaketa sozial eta ekonomiko sakonarekiko konpromiso kolektiboa da.
Euskadi Basque Country 2030 Agendan adierazten denez, gizarte oparoenak integratuenak eta kohesionatuenak dira, oinarrizko printzipio, balio eta lehentasunen kontratu soziala partekatzen dutenak. Egungo bidegurutze globalean premia hori are handiagoa da. 2030 Agenda, bakearen kulturarako giza eskubideak izan diren bezala, mundu iraunkor eta solidario baterako erreferentzia unibertsala da. Gure kontratu soziala berritzeko aukera bat da. Oinarri etikoko kontratu sozial bat, printzipio, balio eta erronken proiekzio oso partekatu gisa ulertua, egungo zailtasun handiko testuingurua gainditzeko baliagarri izango dena.
Denok gaude ados halako aldaketa bati ekitearekin, eta ez erakunde publikoetatik bakarrik. Gizarte zibil antolatuaren (eta ez antolatuaren) zeregina funtsezkoa da. Hain enpresa izugarriari aurre egiteko, gizartearen parte-hartzea eta erantzunkidetasuna behar dira.
Bizkaiko asoziazionismoa, oro har, honako balio hauetan oinarritzen da: lankidetza eta elkartasuna, partikularrera gainditzeko konpromiso kolektiboa, oharkabean edo ase gabe dauden premiei erantzunak bilatzeko erabaki borondatezkoa eta askea.
2030 Agendak helburuak planteatzen ditu premia unibertsal batetik abiatuta. Xede horiek, tokiko ikuspegia izanik, arazo globalei irtenbideak emango dizkiete, nazioartera transferi daitezkeenak, edo, gure tokiko agendan ezartzen direnetik, pertsonengan eta planetaren ongizatean aldaketa positiboak eragingo dituzte beste latitude batzuetan.
Bizkaia, bertako jendea, bere komunitate-ekintzagatik nabarmendu izan da historikoki, eraldaketa sozioekonomiko, politiko eta kulturaleko hainbat testuingurutan inplikazio sozial edo solidarioa izateagatik. XIX. mendearen azkenetan, euskal nazio-sentimenduaren eta bertako industria-iraultzaren ernamuin garaikidean, non meatzaritzako, metalurgiako eta itsasoko enpresa enblematikoak sortzen diren, XX. mendearen azken laurdeneko krisian gainbehera datozenak, lurraldearen erresilientzia eta berrasmatzeko gaitasuna probatzeko, justizia sozialeko langile mugimendu borrokalari irrikatsua sortzen da. Ekintza solidariorako ingurune emankorrean, hamarkada batzuk geroago, auzo-elkarteak sortu ziren trantsizio politikoan, mugimendu ekologista eta antinuklearra, auzolana 1983ko uholde tragikoetan, mugimendu antimilitarista eutsiezina, nazioarteko ekintza solidario sekularra, gizarte-ekimeneko erakunde indartsuen sarea, eta, mende honetan, pandemian ahulenak ziren kolektiboekiko inplikazio komunitarioa. Batzuk errepasatzearren.
Gure historiaren bultzada izugarria dugu etorkizunera proiektatzeko. Baina deskribatutakoak baino antolaketa -eta kohesio- uholde ahaltsuagoak beharko ditugu, nik uste, aurrean dugun erronka neurtezinari aurre egiteko, alferrikakoari (bizi-mailari) uko egin behar baitiogu ezinbestean, egiazkoa dena (bizi-kalitatea) besarkatzeko.
Mikel Barturen Nuño
Sareen Sarea-ko koordinatzailea